Ciupaga – charakterystyka i historia
Ciupaga to tradycyjna góralska laska, przypominająca siekierkę, z wydłużonym styliskiem i mocno okutym żeleźcem. Jej konstrukcja umożliwia zarówno wspinaczkę, jak i zadawanie ciosów. Etymologia nazwy pochodzi od polskiego czasownika „ciupać”, co oznacza rąbanie. Zygmunt Gloger, polski etnograf, sugerował, że ciupaga wywodzi się z średniowiecznych siekier bojowych.
Rodzaje ciupag
Ciupagi można podzielić na dwa główne typy:
- Ciupagi górali podhalańskich: mają żeleźce silnie zwężone od strony obsady oraz stylisko, które również zwęża się ku dołowi.
- Ciupagi huculskie: charakteryzują się krótszym, bardziej zwartym żeleźcem, a ich styliska mają jednakowy obwód na całej długości.
Oba typy ciupag często zdobione są ornamentami, a także okuciami trzonka i ostrza. Stanowią one istotny element męskich strojów góralskich, w szczególności stroju podhalańskiego, oraz są ważnym elementem choreograficznym góralskich tańców ludowych.
Znaczenie kulturowe
W okresie II Rzeczypospolitej stylizowane ciupagi ułożone w kształcie swastyki były elementami odznak pułkowych polskich jednostek piechoty górskiej. Dziś popularne ciupagi turystyczne, wykonane całkowicie z drewna, nie nadają się do turystyki górskiej.
Użycie i dostępność
Ciupaga była wykorzystywana jako broń, zarówno w walce wręcz, jak i do rzucania na odległość, na przykład w polowaniach. Słynni zbójnicy, tacy jak Janosik i Ondraszek, posługiwali się tym narzędziem. Dziś ciupagi można zakupić w sklepach z rękodziełem ludowym w całej Polsce, szczególnie w obszarach górskich.
