Chruściki

Chruściki (Trichoptera)

Chruściki to rząd owadów wodnych charakteryzujących się przeobrażeniem zupełnym. Ich rozmiary wahają się od 2 mm do 5 cm, a największe gatunki występują w Himalajach. W Polsce można spotkać około 290 gatunków, a na świecie ich liczba szacowana jest na 50 tysięcy.

Budowa ogólna

Postacie dorosłe chruścików przypominają motyle nocne i prowadzą głównie lądowy tryb życia. Ciało ma odcienie szarości, brązu lub czerni, a skrzydła pokryte są włoskami. Larwy mają dobrze rozwinięte odnóża i osiągają 2–40 mm. Wyróżniają się budową głowy i aparatem gębowym przystosowanym do ich trybu życia.

Cykl życiowy

Chruściki przechodzą cykl życiowy obejmujący jaja, stadia larwalne, poczwarkę i owady dorosłe. Jaja składają w galaretowatej osłonce, a larwy prowadzą wodny tryb życia, liniejąc kilka razy w trakcie wzrostu. Ostatnie stadium larwalne przygotowuje się do przepoczwarczenia w specjalnie zbudowanym domku.

Typy domków i konstrukcji

Larwy chruścików budują różnorodne konstrukcje, wykorzystując materiały roślinne oraz drobne kamienie. Wyróżniamy pięć grup w zależności od zachowań budowlanych:

• Nie budujące konstrukcji (np. Rhyacophilidae)
• Budujące przenośne domki w późniejszych stadiach (Hydroptilidae)
• Tworzące przytwierdzone domki (Glossosomatidae)
• Budujące norki połączone z sieciami (Hydropsychidae)
• Najbardziej znane budujące przenośne domki (Limnephilidae, Leptoceridae)

Odżywianie

Dorosłe chruściki odżywiają się sokami roślinnymi, a larwy są zróżnicowane pod względem diety: od drapieżnych do roślinożernych. Wyróżniamy kilka typów odżywiania, w tym aktywnych drapieżców i filtratorów.

Rozmieszczenie ekologiczne

Chruściki występują w różnych typach wód śródlądowych. Ich larwy są związane z konkretnymi siedliskami, a niektóre gatunki mogą żyć w ściółce leśnej.

Filogeneza

Chruściki mają bliskie pokrewieństwo z motylami i są częścią grupy Mecopteroidea. Ich przodkowie prawdopodobnie zamieszkiwali wody bieżące, a kolonię w wodach stojących rozpoczęli dopiero w kredzie.

Chruściki jako bioindykatory

Larwy chruścików są wykorzystywane jako bioindykatory w biomonitoringu wód, stanowiąc istotny element makrozoobentosu rzek.

Systematyka

Chruściki dzielą się na różne podrzędy i rodziny, z wieloma gatunkami występującymi w Polsce oraz wieloma wymarłymi. Do najważniejszych rodzin należą:

• Philopotamidae
• Hydropsychidae
• Limnephilidae
• Leptoceridae

Bibliografia

• Czachorowski S., 2012. Rząd: chruściki – Trichoptera. W: Błaszak Cz. (red.) Zoologia. Stawonogi, Tom 2, część 2, Wyd. PWN, Warszawa.
• Czachorowski S., L. Pietrzak, 2003. Klucz do oznaczania rodzin chruścików (Trichoptera) występujących w Polsce – larwy. Mantis, Olsztyn.