„`html
Chełmno nad Nerem
Chełmno, znane również jako Chełmno nad Nerem, to wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w gminie Dąbie, nad rzeką Ner. W przeszłości była siedzibą gminy Chełmno, a w latach 1975-1998 należała do województwa konińskiego. W 1941 roku, podczas okupacji, Niemcy utworzyli w tym miejscu oboz zagłady znany jako Kulmhof.
Historia
Chełmno po raz pierwszy wzmiankowane jest w 1136 roku w Bulli gnieźnieńskiej. W XVI wieku stała się centrum klucza składającego się z sześciu wsi. W 1837 roku majątek arcybiskupa został przekazany generałowi Karolowi Bystramowi. W 1863 roku miała miejsce bitwa między powstańcami a kozackimi wojskami. W II wojnie światowej wieś nosiła niemiecką nazwę Kulmhof an der Nehr.
Kościół
W Chełmnie znajduje się eklektyczny kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z 1875 roku, zaprojektowany przez Ignacego Miłobędzkiego. W latach 1944-1945 Niemcy wykorzystywali kościół jako miejsce przechwytywania Żydów przed ich deportacją do obozów.
Ośrodek zagłady
W Chełmnie Niemcy utworzyli jeden z pięciu ośrodków zagłady, który funkcjonował od grudnia 1941 do kwietnia 1943 roku. Ośrodek ten był miejscem masowej zagłady Żydów, w tym mieszkańców pobliskich powiatów oraz osób z Łodzi i Europy Zachodniej. Ofiary były przywożone, oszukiwane co do ich losu, a następnie likwidowane w komorach gazowych zamontowanych w samochodach.
- Ofiary były przetrzymywane w pałacu i w pobliskim lesie, gdzie grzebano ich zwłoki.
- W latach 1942-1943 podjęto próby palenia ciał w piecach krematoryjnych.
- Ośrodek zlikwidowano wraz z końcem działalności łódzkiego getta.
Szacuje się, że w Chełmnie zginęło ponad 300 000 osób, głównie Żydów. Ośrodek ten był ważnym etapem w nazistowskim planie zagłady, a jego metody przyczyniły się do opracowania systemu w Auschwitz-Birkenau.
Pamięć
W miejscu byłego obozu znajduje się muzeum oraz pomnik upamiętniający ofiary Holocaustu, wzniesiony w 1964 roku. Pomnik zawiera płaskorzeźby przedstawiające męczeństwo więźniów oraz fragmenty świadectw ofiar.
Bibliografia
- Bednarz Władysław, Obóz straceń w Chełmnie nad Nerem, Warszawa 1946.
- Czerkawski Andrzej, Dunin-Wąsowicz Marek, Chełmno nad Nerem, Wyd. 1: W-wa 1967, Wyd. 2: W-wa 1969.
- Montague Patrick, Chełmno. Pierwszy nazistowski obóz zagłady, przeł. T.S. Gałązka, Wołowiec 2014.
Linki zewnętrzne
- Muzeum Byłego Niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmie nad Nerem
- Historia Żydów w Chełmnie nad Nerem na portalu Wirtualny Sztetl
„`
