Henry Charles Bukowski (właśc. Heinrich Karl Bukowski, ur. 16 sierpnia 1920 w Andernach, zm. 9 marca 1994 w Los Angeles) – amerykański poeta i prozaik, scenarzysta filmowy oraz rysownik pochodzenia niemieckiego.
W 1923 trzyletni Charles wraz z rodzicami wyemigrował do Los Angeles. Bukowski często opisywał swoich rodziców na kartach książek, z reguły niepochlebnie. W Z szynką raz! opisał swojego ojca jako człowieka brutalnego, pełnego uprzedzeń i podcinającego młodemu Henry’emu skrzydła.
Po ukończeniu Los Angeles High School, Charles Bukowski dostał się do miejskiego college’u w Los Angeles (Los Angeles City College), gdzie przez dwa lata studiował dziennikarstwo. Po opuszczeniu szkoły zaczął pracować. Imał się wielu zajęć, z reguły wykonywał kiepsko płatną pracę fizyczną. Zamieszkiwał wtedy w biednych robotniczych dzielnicach wielkiego miasta. Wtedy też stał się bywalcem spelunek i torów wyścigowych. Jego wielką pasją przez całe życie były wyścigi koni, na których częściej tracił niż zarabiał, przy okazji barwnie je opisując.
Na początku lat 50. podjął pracę w United States Postal Service, gdzie przepracował (z przerwami) dwanaście lat. Swoje przemyślenia dotyczące pracy listonosza (a potem niższego urzędnika pocztowego) przelał na karty powieści Listonosz. W 1955 roku Bukowski był leczony z powodu choroby wrzodowej. Po wyjściu ze szpitala zaczął pisać wiersze. W 1957 roku poślubił pisarkę Barbarę Frye. W tym czasie Bukowski próbował zerwać z nałogiem alkoholowym (bez skutku), co kilkakrotnie opisywał w różnych opowiadaniach. Ich małżeństwo przetrwało do 1959 roku. W 1964 roku urodziła się córka Charlesa i jego partnerki Frances Smith (z którą nigdy nie był żonaty), Marina Louise Bukowski. W 1976 Bukowski poznał Lindę Lee Beighle, właścicielkę restauracji ze zdrowym jedzeniem. Po dziewięciu latach związku pobrali się. Razem przeprowadzili się z East Hollywood (w którym mieszkał przez większość życia) do San Pedro. Na kartach książek Bukowskiego Linda Lee pojawia się jako „Sara”.
Bukowski był uzależniony i motyw alkoholu nierzadko przewija się w jego utworach. W jednym z wierszy autor mówi o radości po wizycie u lekarza, gdy okazało się, że alkohol nie zostawił żadnych odczuwalnych skutków na jego zdrowiu.
Jako poeta debiutował w 1946 na łamach filadelfijskiego magazynu literackiego „Matrix”. Był niezwykle płodnym autorem, między rokiem 1960 a wczesnymi latami 90., wydał prawie 50 pozycji, zarówno poetyckich, jak i prozatorskich. Bukowski przez wielu zaliczany do pokolenia beatników (ang. beat generation), sam nigdy nie dał się jednoznacznie sklasyfikować. Sławę zyskał dzięki cyklowi powieściowemu, w którym stworzył postać alkoholika i „ćmy barowej” – Henry’ego Chinaskiego. Twórczość Bukowskiego inspirowana była jego własnymi doświadczeniami życiowymi. Jego twórczość wywarła wpływ m.in. na muzyka Toma Waitsa, który wykorzystał słowa wiersza Bukowskiego w jednej ze swoich piosenek.
Charles Bukowski zmarł 9 marca 1994 na skutek białaczki, niedługo po ukończeniu powieści Szmira. Miał 73 lata.
Był ateistą. Przyjaźnił się z Seanem Pennem. Na grobie Bukowskiego widnieje epitafium Don’t try (pol. Nie próbuj). Istnieją różne interpretacje tych słów. Jego żona Linda Lee Bukowski twierdzi, że mają oznaczać: „Nie próbuj, rób. Ponieważ jeśli poświęcasz czas próbując czegoś, nie robisz tego…. Nie próbuj”:
*# Tales of Ordinary Madness; wydanie polskie: Historie o zwykłym szaleństwie, Noir sur Blanc 2015
*# oraz The Most Beautiful Woman in Town; wydanie polskie: Najpiękniejsza dziewczyna w mieście, Noir sur Blanc, 1996
* South of No North (Black Sparrow Press, 1973); wydanie polskie: Na południe od nigdzie, Noir sur Blanc, 1996
* Bring Me Your Love (Black Sparrow Press, 1983) [Przynieś mi swoją miłość]
** Jest to wydanie specjalne jednego opowiadania, z ilustracjami Roberta Crumba
* The Bell Tolls For No One (CityLights, 2015)
** Jest to zbiór opowiadań dotąd książkowo niewydanych i pochodzących z trzech źródeł: z jego gazetowej kolumny „Notes of a Dirty Old Man”, z publikacji dla czasopism pornograficznych oraz rzeczy niepublikowanych lub niedokończonych.
Wiersze
* Flower, Fist and Bestial Wail (Hearse Press, 1960) [Kwiat, pięść i dziki lament]
* Longshot Poems for Broke Players (7 Poets Press, 1962) [Mające małe szanse wiersze dla spłukanych graczy]
* Run with the Hunted (Midwest Press, 1962) [Biegnij ze ściganym]
* It Catches My Heart in Its Hands (Loujon Press, 1963) [Moje serce uwięzione w tamtych rękach]
** Jest to pierwsza książka Bukowskiego wydana przez Jona i Gypsy Lou Webbów w Nowym Orleanie
* Crucifix in a Deathhand (Loujon Press, 1965) [Krucyfiks w rękach śmierci]
* Cold Dogs in the Courtyard (Literary Times-Cyfoeth, 1965) [Zamarznięte psy na podwórzu]
* The Genius of the Crowd (7 Flowers Press, 1966) [Geniusz tłumu]
* 2 Poems (Black Sparrow Press, 1967) [2 wiersze]
* The Courtains are Waving and People Walk Through/The Afternoon/Here and in Berlin and in New York City and in Mexico (Black Sparrow Press, 1967) [Zasłony powiewają, a ludzie przechodzą/Popołudnie/Tu i w Berlinie i w Nowym Jorku i w Meksyku]
* At Terror Street and Agony Way (Black Sparrow Press, 1968) [Na ulicy przerażenia w alei udręki]
* Poems Written Before Jumping out of a 8-Storey Window (Poetry X/Change, 1968) [Wiersze napisane przed wyskoczeniem z ósmego piętra]
* The Days Run Away Like Wild Horses Over The Hills (Black Sparrow Press, 1969) [Dni uciekają jak dzikie konie za wzgórza]
* Penguin Modern Poets 13 – Charles Bukowski/Philip Lamantia/Harold Norse (Penguin Books, London, 1969)
* If We Take (Black Sparrow Press, 1970) [Jeśli weźmiemy]
* Fire Station (Capricorn Press, 1970) [Remiza strażacka]
* Me and Your Sometimes Love Poems (Kisskill Press, 1972) [Moje i twoje wiersze miłosne]
** Jest to tomik wierszy miłosnych Lindy King i Charlesa Bukowskiego, traktujących o ich związku
* Mockingbird Wish Me Luck (Black Sparrow Press, 1972) [Życz mi szczęścia, przedrzeźniaczu]
* Burning in Water, Drowning in Flame: Poems 1955-1973 (Black Sparrow Press, 1974); wydanie polskie: Płonąc w wodzie, tonąc w ogniu: wiersze z lat 1955–1973, Noir sur Blanc, 2004
* Tough Company (Black Sparrow Press, 1976) [Twardzielskie towarzystwo]
* Scarlet (Black Sparrow Press, 1976)
* Art (Black Sparrow Press, 1977) [Sztuka]
* Love is a Dog From Hell: Poems 1974–1977 (Black Sparrow Press, 1977); wydanie polskie: Miłość to piekielny pies: wiersze z lat 1974–1977, Noir sur Blanc, 2003
* A Love Poem (Black Sparrow Press, 1979) [Wiersz miłosny]
* Play The Piano Drunk/Like a Percussion Instrument/Until the Fingers Begin to Bleed a Bit (Black Sparrow Press, 1979) [Graj pijany na pianinie/Jak na perkusji/aż palce zaczną trochę krwawić]
* Dangling in the Tournefortia (Black Sparrow Press, 1981)
* War All The Times: Poems 1981–1984 (Black Sparrow Press, 1984) [Nieustanna Wojna: wiersze z lat 1981–1984]
* The Last Generation (Black Sparrow Press, 1982) [Ostatnie pokolenie]
* Sparks (Black Sparrow Press, 1983) [Iskry]
* You Get So Alone at Times That it Just Makes Sense (Black Sparrow Press, 1986) [Czasem jesteś tak samotny, że to po prostu ma sens]
* The Roominghouse Madrigals: Early Selected Poems 1946-1966 (Black Sparrow Press, 1988) [Madrygały z pokoi do wynajęcia]
* In the Shadow of the Rose(Black Sparrow Press, 1991) [W cieniu róży]
* Three By Bukowski (Black Sparrow Press, 1992) [Trzy razy Bukowski]
* The Last Night On Earth Poems (Black Sparrow Press, 1992) [Wiersze z ostatniej nocy ziemi]
* Those Marvelous Lunches (Black Sparrow Press, 1993) [Te wspaniałe lunche]
* Heatwave (Black Sparrow Press, 1995) [Fala upałów]
* A New War (Black Sparrow Press, 1997) [Nowa wojna]
* Bone Palace Ballet: New Poems (Black Sparrow Press, 1997) [Balet Kościanego Pałacu: nowe wiersze]
* The Flash of Lightning behind the Mountain (2004); wydanie polskie: Światło błyskawicy za górą, Noir sur Blanc, 2009
* Z obłędu odsiać słowo, wers, drogę: nowe wiersze (tłum. Michał Kłobukowski, Noir sur Blanc, 2005)
Wiersze i proza
* Horsemeat (Black Sparrow Press, 1982) [Konina]
* Septuagenarian Stew: Stories and Poems (Black Sparrow Press, 1990) [Mieszanka siedemdziesięciolatka: opowiadania i wiersze]
* Betting on the Muse: Poems and Stories (Black Sparrow Press, 1996) [Stawiając na muze]
Dzienniki
* The Captain Is Out to Lunch and the Sailors Have Taken Over the Ship (Black Sparrow Press, 1998); wydanie polskie: Gdy kota nie ma, myszy harcują (tłum. Jacek Szafranowicz, Noir sur Blanc, 2023, )
Odniesienia w kulturze
Amerykański zespół Red Hot Chili Peppers nawiązuje do Bukowskiego i jego twórczości w kilku piosenkach; piosenkarz Anthony Kiedis stwierdził, że Bukowski ma duży wpływ na jego twórczość.
Charles Bukowski jest jednym z ulubionych pisarzy Harry’ego Stylesa. Bukowski zainspirował jego dwie piosenki („Woman” i „Only Angel”).
Ekranizacje
Na podstawie twórczości Charlesa Bukowskiego powstały następujące filmy:
* Historia zwyklego szalenstwa (Tales of Ordinary Madness, 1981) – film włoskiego reżysera Marco Ferreriego. Zebrał niepochlebne recenzje krytyki i publiczności oraz, co znaczące, samego Bukowskiego.
* Ćma barowa (Barfly, 1987), w którym główną rolę grał Mickey Rourke, a główną postacią jest Henry Chinaski, alter ego pisarza. Film powstał na podstawie scenariusza samego Bukowskiego. Powieść Hollywood opisuje udrękę związaną z robieniem tego filmu.
* Opowieść o ordynarnym szaleństwie (Tales of Ordinary Madness, 1987) – film polskiej produkcji luźno bazujący na opowiadaniu Bukowskiego Maszyna do posuwania.
* Crazy Love (1987) – belgijski film bazujący na opowiadaniu The Copulating Mermaid of Venice, California (Kopulująca syrena z Venice w Kalifornii ze zbioru Najpiękniejsza dziewczyna w mieście) oraz na fragmencie Ham on a Rye (Z szynką raz!). Bukowski twierdził, że to najlepsza filmowa adaptacja jego pisarstwa.
* Zimny księżyc (Lune Froide, 1991) – francuski film, reżysera Patricka Bouchitey na podstawie: powieści Charlesa Bukowskiego pt. Copulating Mermaid of Venice i Trouble with the Battery
* Factotum (Factotum, 2005) – obraz oparty na powieści pod tym samym tytułem (wydanie polskie – Faktotum), oraz na innych utworach (m.in. Z szynką raz!). Bohaterem jest znów alter ego pisarza, Henry Chinaski, którego gra Matt Dillon.
* Kobiety (2006) – polski krótkometrażowy komediodramat powstały na motywach opowiadania Niezupełnie Bernadette.
Filmy dokumentalne
* Bukowski (1973) Godzinny film dokumentalny. Powstał na zlecenie kalifornijskiej telewizji KCET.
* Bukowski: Born Into This (2004) Film dokumentalny o postaci Bukowskiego. Na temat pisarza wypowiadają się znajomi, kochanki, przyjaciele, wrogowie i żony. Pojawia się kilka znanych postaci, min. Sean Penn i Bono. Wszystko to uzupełnione jest archiwalnymi nagraniami na których Bukowski czyta wiersze, udziela wywiadów, lub po prostu pije i głośno przeklina. Premiera tego filmu miała miejsce 9 lipca 2004.
Biografie
* Sounes, Howard; Charles Bukowski. W ramionach szalonego życia, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, 2008, przekład Magdalena Rabsztyn
* Bukowski, Charles; Szekspir nigdy tego nie robił, Warszawa: Noir sur Blanc, 2001.
Uwagi
Przypisy
Kategoria:Amerykańscy poeci XX wieku
Kategoria:Amerykańscy prozaicy XX wieku
Kategoria:Pisarze z Kalifornii
Kategoria:Amerykańscy felietoniści
Kategoria:Amerykanie pochodzenia niemieckiego
Kategoria:Urodzeni w 1920
Kategoria:Zmarli w 1994
