Centrum Wyszkolenia Sanitarnego (CWSan.) było ośrodkiem szkolenia służby zdrowia Wojska Polskiego w latach 1922–1939, mieszczącym się w Warszawie, w Zamku Ujazdowskim.
Geneza Centrum
W 1920 roku powstała Szkoła Aplikacyjna Korpusu Oficerów Sanitarnych, która przygotowywała lekarzy wojskowych, a jej absolwentami było około 500 osób. W 1922 roku utworzono Wojskową Szkołę Sanitarną, która kształciła oficerów służby zdrowia. Po złączeniu z innymi instytucjami, w 1924 roku powstała Oficerska Szkoła Sanitarna, a w 1928 roku zmieniono nazwę na Szkołę Podchorążych Sanitarnych.
Działalność Centrum
W 1930 roku utworzono CWSan., który obejmował Szkołę Podchorążych Sanitarnych oraz szpital szkolny. Szkoła kształciła lekarzy i dentystów, a absolwenci byli zobowiązani do służby wojskowej przez trzy lata. Program nauczania łączył studia medyczne z wojskowym wyszkoleniem, a wykładowcy z Uniwersytetu Warszawskiego byli zaangażowani w proces edukacji.
W latach 1927–1939, 473 oficerów uzyskało dyplomy medyczne. Po wybuchu II wojny światowej nauka w szkole została przerwana, a wielu uczniów otrzymało stopień podporucznika. Szpital szkolny przekształcono w szpital wojenny, a jego personel został wzięty do niewoli przez wojska radzieckie.
CWSan. na obczyźnie i w okupowanej Polsce
Po 1939 roku, w obliczu braku lekarzy wojskowych, powstały polskie ośrodki szkoleniowe w Europie Zachodniej, takie jak Centrum Wyszkolenia Sanitarnego we Francji, gdzie prowadzono kursy dla kadry medycznej Armii Polskiej. Część personelu z CWSan. w Warszawie zaangażowała się w konspiracyjne szkolenie służb medycznych dla Armii Krajowej.
Tradycje wojskowych szkół medycznych po II wojnie światowej
Po wojnie wielu absolwentów pozostało na Zachodzie, tworząc Klub Szkoły Podchorążych Sanitarnych. W Polsce w 1958 roku powołano Wojskową Akademię Medyczną, która kultywowała tradycje przedwojennych szkół medycznych. W 2011 roku utworzono Wojskowe Centrum Kształcenia Medycznego, które przejęło dziedzictwo CWSan.
Kadra Centrum i absolwenci
W marcu 1939 roku w CWSan. komendantem był gen. bryg. dr Jan Kołłątaj-Srzednicki. Wśród absolwentów znajdowali się m.in. lekarze i stomatolodzy, którzy zdobyli dyplomy w latach 1927–1939.
CWSan. odegrało kluczową rolę w kształceniu kadry medycznej w Wojsko Polskim, a jego tradycje są kontynuowane w obecnych instytucjach medycznych.
