Centralny Okręg Przemysłowy (COP)
Centralny Okręg Przemysłowy (COP) to okręg przemysłowy, który powstał w latach 1936–1939 w południowo-centralnych dzielnicach Polski. Zajmował powierzchnię około 60 tys. km² i był zamieszkany przez około 6 milionów ludzi. COP miał na celu zwiększenie potencjału gospodarczego Polski, rozbudowę przemysłu ciężkiego oraz zbrojeniowego, a także walkę z bezrobociem.
Geneza i rozwój
Inicjatorem budowy COP był wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski, który w trudnym okresie po kryzysie gospodarczym zaproponował rozwój przemysłu jako sposób na zwiększenie zatrudnienia. W 1937 roku Kwiatkowski przedstawił plan inwestycyjny, który ostatecznie skoncentrował się na południu Polski, w tzw. „trójkącie bezpieczeństwa”. Zainwestowano około 60% ówczesnych wydatków inwestycyjnych, co wyniosło 1925 mln zł.
Lokalizacja
COP obejmował obszary obecnych województw: świętokrzyskiego, podkarpackiego, lubelskiego, małopolskiego oraz częściowo mazowieckiego. Strefa została powiększona o tereny województw kieleckiego, lubelskiego, lwowskiego i krakowskiego. W rejonach tych występowało znaczące przeludnienie agrarne oraz bezrobocie, co sprawiło, że inwestycje w COP były szansą na rozwój.
Inwestycje
W ramach COP zbudowano wiele obiektów przemysłowych i zbrojeniowych, takich jak:
- Zakłady Południowe w Stalowej Woli – produkcja haubic 100 mm
- Fabryki w Dębicy, Mielcu, Rzeszowie i Lublinie
- Rozbudowę elektrowni wodnych i cieplnych
Do 1939 roku powstały także gazociągi i infrastruktura komunikacyjna, co miało wspierać rozwój przemysłu w regionie.
Efekty inwestycji
Budowa COP kosztowała około 1 mld zł, a w zakładach pracę znalazło 107 tys. ludzi. Po wybuchu II wojny światowej projekty zostały wstrzymane, a obiekty zostały przejęte przez Niemców. W latach 1947–1949 większość zakładów odbudowano.
Upamiętnienie COP
Centralny Okręg Przemysłowy został upamiętniony m.in. na monecie o nominale 5 zł, a w Stalowej Woli znajduje się muzeum poświęcone COP. Projekt ten do dziś jest uznawany za jedno z największych przedsięwzięć gospodarczych II Rzeczypospolitej.
