Centralny Komitet Obywatelski Królestwa Polskiego w Rosji
Centralny Komitet Obywatelski Królestwa Polskiego w Rosji (CKO KPwR) był polską organizacją samopomocową, która funkcjonowała w Cesarstwie Rosyjskim w latach 1915–1918. Została utworzona przez działaczy Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Warszawie w Piotrogrodzie, w odpowiedzi na wznowienie niemiecko-austriackiej ofensywy na froncie wschodnim. Prezesem komitetu był Władysław Grabski.
Powstanie i struktura organizacyjna
CKO KPwR powstał z ewakuowanych działaczy Centralnego Komitetu Obywatelskiego i oficjalnie zainaugurował swoją działalność 24 sierpnia 1915 roku. Organizacja składała się z 31–34 członków, a jej skład ulegał zmianom poprzez kooptację. Głównym organem zarządzającym była Zarząd Główny, który od marca 1916 roku obejmował m.in. Władysława Grabskiego i Stanisława Leśniowskiego.
CKO KPwR podzielił Imperium Rosyjskie na rejony, aby efektywnie organizować pomoc dla wygnańców. Wyróżniono m.in. rejony: Północny, Zachodni, Południowo-Zachodni, Południowy, Środkowy, Frontowy i Północno-Zachodni. Okręgi odpowiadały granicom guberni, a do października 1916 roku istniało 3054 partii, które obejmowały 252 691 osób.
Działalność
CKO KPwR współpracował z rosyjskimi władzami i zajmował się pomocą dla polskich uchodźców. Główne zadania obejmowały:
- udzielanie pomocy żywnościowej i finansowej
- wsparcie kulturalno-oświatowe
- pomoc sanitarno-religijną
- wyszukiwanie miejsc pracy dla uchodźców
W 1916 roku organizacja opiekowała się 334 tys. osób, głównie w zachodnich i południowych guberniach Rosji. Oferowano m.in. miesięczne zapomogi oraz prowadzenie sklepów żywnościowych i szkół. CKO KPwR zorganizował również 33 szpitale i 226 szkół, w których uczęszczało 48 435 dzieci.
Po rewolucji lutowej w 1917 roku przedstawiciele CKO KPwR brali udział w pracach Komisji Likwidacyjnej do Spraw Królestwa Polskiego. Jednak po rewolucji październikowej organizacja zaczęła być prześladowana. 9 kwietnia 1918 roku podjęto decyzję o jej likwidacji.
Bibliografia
- Władysław Grabski, Antoni Żabko-Potapowicz, Ratownictwo społeczne podczas wojny, Warszawa 1932.
- Jerzy Holzer, Jan Molenda, Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967.
- Mariusz Korzeniowski, Struktura organizacyjna i początki działalności CKO KPwR, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 1991/1992.
- Mariusz Korzeniowski i in., Leksykon uchodźstwa polskiego w Rosji w latach I wojny światowej, Lublin 2018.
