Celiakia
Celiakia, znana także jako choroba trzewna, to autoimmunologiczna choroba glutenozależna, która występuje u genetycznie predysponowanych osób. Charakteryzuje się reakcją immunologiczną na gluten i jego prolaminy, prowadząc do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Często pozostaje nierozpoznana, a ryzyko zachorowania wzrasta w przypadku bliskich krewnych.
Patogeneza
Choroba jest wywołana przez gluten zawarty w pszenicy, życie i jęczmieniu. Powoduje to uszkodzenie kosmków jelitowych, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych oraz objawów takich jak przewlekła biegunka i niedobory pokarmowe. W przeszłości choroba wiązała się z 12% śmiertelnością przed wprowadzeniem diety bezglutenowej.
Rola transglutaminazy tkankowej
Transglutaminaza tkankowa (tTG) modyfikuje gliadynę, co zwiększa jej immunogenność, prowadząc do produkcji autoprzeciwciał. W surowicy pacjentów można wykryć różne przeciwciała związane z celiakią, takie jak tTG, EmA i DGP.
Genetyka
Większość pacjentów z celiakią ma haplotypy HLA-DQ2 lub DQ8. Obecność tych haplotypów zwiększa ryzyko rozwoju choroby, a ich brak praktycznie wyklucza celiakię.
Diagnostyka
Diagnostyka celiakii opiera się na badaniach genetycznych, serologicznych oraz histopatologicznych. Ostatecznym potwierdzeniem diagnozy jest biopsja jelita cienkiego, która wykazuje charakterystyczne zmiany morfologiczne.
Objawy
Objawy celiakii mogą obejmować:
- Przewlekłą biegunkę
- Ból brzucha
- Zaburzenia wzrostu i rozwoju
- Niedokrwistość
- Choroby kostne, takie jak osteoporoza
Leczenie
Jedyną skuteczną metodą leczenia celiakii jest dieta bezglutenowa, która wymaga całkowitego wyeliminowania glutenu z diety. Produkty dozwolone to ryż i kukurydza, a dieta musi być monitorowana pod kątem niedoborów składników odżywczych.
Konsekwencje społeczne
Celiakia może wpływać na praktyki religijne, takie jak przyjmowanie Komunii, co skutkuje potrzebą wprowadzenia alternatyw niskoglutenowych.
Wpływ na psychikę
Badania wskazują, że dzieci z celiakią mają wyższe ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeń nastroju i lękowych.
Historia
Celiakia została po raz pierwszy opisana w 1950 roku przez Wilhelma-Karela Dickego. Badania nad chorobą prowadzone były przez wielu naukowców, w tym Tadeusza Chorzelskiego, który jako pierwszy opisał markery immunologiczne związane z celiakią.
