Herb Bychawa
Bychawa to polski herb szlachecki, który nie zachował się w formie wizerunku ani szczegółowego opisu. Jest jednym z herbów wymienionych w akcie unii horodelskiej z 1413 roku.
Geneza
Herb Bychawa był wymieniony w kontekście przeniesienia na Litwę, gdzie miał być adoptowany przez bojara litewskiego Monstolda. Brak jest jednak informacji o godle herbowym rodu Bychawów, a pieczęć przypisana do aktu najprawdopodobniej zaginęła.
Niektórzy badacze, jak Kasper Niesiecki, utożsamiają herb Bychawa z herbem Kuszaba, powołując się na Stryjkowskiego, który miał nazywać go „Ruchaba”. Wskazuje się również, że nazwa herbu mogła być czytana na różne sposoby, co prowadzi do różnych interpretacji.
Joachim Lelewel sugerował, że bardziej trafne byłoby odczytanie jako „Rochawa”, co wskazuje na inne korzenie nazwy niż „Kusza”. Inni badacze, jak Seweryn Uruski, zwracają uwagę na pochodzenie Montowtów, którzy mieli być związani z herbem Bychawa, uznając go za odmianę herbu Pobóg.
Piotr Nałęcz Małachowski zauważył, że herb Bychawa może być tożsamy z herbem Dołęga, którym pieczętował się ród Bychawów.
Herbowni
Przynależność do rodu herbowego nie jest jednoznaczna z identycznością nazwiska. Pełna lista herbownych nie jest obecnie możliwa do odtworzenia z uwagi na zniszczenia dokumentów w czasie II wojny światowej. Wiele nazwisk reprezentuje różne rodziny w ramach wszystkich stanów dawnej Rzeczypospolitej.
Jedno nazwisko, uprawnione do używania herbu Bychawa, należy do wspomnianego wcześniej bojara Monstolda.
Podsumowanie
Herb Bychawa, mimo braku historycznego opisu i wizerunku, odgrywa istotną rolę w polskiej heraldyce. Jego geneza i identyfikacja pozostają przedmiotem badań i interpretacji wśród historyków i heraldyków.
