Burze magnetyczne
Burze magnetyczne, znane również jako geomagnetyczne, to nagłe i intensywne zmiany pola magnetycznego Ziemi, wywołane koronalnymi wyrzutami masy ze Słońca. W wyniku rozbłysków słonecznych, cząstki naładowane docierają do Ziemi zazwyczaj po 20-70 godzinach, powodując zmiany w jonosferze, które mogą trwać około dwóch dni. Wyróżnia się dwie fazy burzy: początkową dodatnią oraz długotrwałą ujemną.
Największe odnotowane burze
- Burza z 1859 roku: Najsilniejsza burza magnetyczna, która zarejestrowano na Słońcu liczne plamy i rozbłysk. Dotarła do Ziemi po zaledwie 18 godzinach, powodując zmiany pola magnetycznego do 1600 nT. Zjawisko to wpłynęło na telegraf i umożliwiło obserwację zórz polarnych w nietypowych miejscach, takich jak Hawaje czy Włochy.
- Burze z 1921 i 1960 roku: Mniej intensywne, ale nadal znaczące, zakłóciły transmisje radiowe na całym świecie.
- Burza z 1989 roku: Spowodowała wyłączenie sieci energetycznej w Quebecu, dotykając 6 milionów mieszkańców przez 9 godzin, oraz zjawiska zorzy polarnej w Teksasie.
- Burza w październiku 2003 roku: Znana jako Burza Halloween, prowadziła do zniszczeń w Południowej Afryce i awarii sieci w Szwecji.
- Burza z maja 2024 roku: Zarejestrowana przez NOAA jako burza o najwyższej skali zagrożeń dla urządzeń elektrycznych (G5).
Potencjalne zagrożenia
Według raportu National Research Council, burza podobna do tej z 1859 roku mogłaby dziś wywołać globalną katastrofę. Analiza z 2008 roku wskazuje, że silniejsza burza mogłaby zniszczyć około 350 transformatorów w USA, co wpłynęłoby na dostawy energii dla 130 milionów osób. Europejskie sieci energetyczne są ze sobą połączone, co zwiększa ryzyko awarii.
Obawy dotyczące reakcji operatorów systemów energetycznych są istotne, ponieważ awaria transformatora oznacza czasowe wyłączenie energii, a jego produkcja może trwać aż 12 miesięcy. W obliczu tak potężnych burz, jak ta z 1859 roku, istnieje ryzyko poważnych zakłóceń w systemie energetycznym krajów uprzemysłowionych.
System wczesnego ostrzegania
Obecnie funkcjonuje globalny system wczesnego ostrzegania przed rozbłyskami słonecznymi, oparty na satelitach (np. SOHO, SDO, GOES). Ochrona sieci przed skutkami burz magnetycznych możliwa jest głównie poprzez wyłączanie zasilania oraz regulację napięcia. Istotna jest również gotowość służb miejskich i dostępność alternatywnych źródeł energii w przypadku awarii.
