Megality i ich znaczenie
Megality to duże, nieobrobione lub częściowo obrobione kamienie, wykorzystywane w budowli o charakterze kultowym, grobowym lub astronomicznym, wznoszone w czasach prehistorycznych. Ich początki w Europie sięgają V tysiąclecia p.n.e., a stopniowy zanik megalityzmu datuje się na około 2 tysiąclecie p.n.e.
Rodzaje budowli megalitycznych
Wyróżniamy kilka podstawowych typów megalitów:
- Dolmeny: Prostokątne grobowce z trzema lub czterema płytami, przykryte dużym blokiem. Przykładem jest dolmen z Bagneux we Francji.
- Menhiry: Pionowo wkopane w ziemię słupy kamienne, z największym przykładem w Bretanii, o wysokości około 21-23 m.
- Kromlechy: Konstrukcje koliste, takie jak Stonehenge, zbudowane z menhirów.
Grobowce megalityczne
Wyróżniamy kilka rodzajów grobowców:
- Grobowce korytarzowe: Posiadają komorę grobową i długi korytarz, często przykryte nasypem kurhanu. Przykład: tolos z Newgrange w Irlandii.
- Grobowce galeriowe: Długie, wąskie komory bez korytarza, takie jak grobowiec w West Kennet, Anglia.
- Grobowce skrzynkowe: Niewielkie budowle, zbudowane z cienkich płyt, przykryte kurhanem.
- Grobowce kamienno-ziemne: Wykonane głównie z mas ziemnych, występujące m.in. w Wielkiej Brytanii i Polsce.
Kompleksy megalityczne
Niektóre megalityczne budowle tworzyły kompleksy, których przeznaczenie nie jest do końca wyjaśnione. Do najbardziej znanych należy kompleks na Salisbury Plain w Anglii oraz kompleks w Carnac, we Francji.
Megalit w Polsce
W Polsce megality związane są z kulturą pucharów lejkowatych i kulturą amfor kulistych. Znane są grobowce kujawskie z III tysiąclecia p.n.e., jak również grobowce skrzyniowe z II połowy III tysiąclecia p.n.e.
Podsumowanie
Megalityczne budowle stanowią ważny element dziedzictwa kulturowego prehistorii, z różnorodnymi formami i funkcjami. Oprócz znanych miejsc jak Stonehenge, w Polsce występują ciekawe przykłady grobowców, które świadczą o bogatej historii i tradycjach dawnych kultur.
