Brygada Świętokrzyska NSZ-ZJ
Brygada Świętokrzyska NSZ-ZJ była oddziałem zbrojnym Narodowych Sił Zbrojnych, działającym od sierpnia 1944 do sierpnia 1945, który odmówił scalenia z Armią Krajową. Powstała decyzją Rady Politycznej NSZ-Zachód 10 sierpnia 1944 roku i liczyła od 822 do 1417 żołnierzy.
Powstanie i struktura organizacyjna
Wywodziła się z podziemia narodowego, gdzie istniały różne nurty polityczne. Po klęsce Polski w 1939 roku, grupa ONR-ABC utworzyła Związek Jaszczurczy, odmawiając uznania rządu RP na uchodźstwie. W 1942 roku powstały Narodowe Siły Zbrojne, które szybko podzieliły się na dwa odłamy: jeden związany z AK, a drugi, w tym Brygada Świętokrzyska, pozostający niezależny.
W początkowym okresie Brygada miała słabe uzbrojenie i liczyła około 850 ludzi. Organizacyjnie składała się z Kwatery Głównej, Sztabu oraz dwóch pułków: 202. i 204. piechoty.
Działalność bojowa
Brygada prowadziła działania przeciwko polskiej partyzantce komunistycznej, takiej jak Armia Ludowa (AL), a także Niemcom. Zgłaszano wiele starć, które miały miejsce w latach 1944-1945, jednak liczba potyczek z Niemcami była kontrowersyjna, z różnymi interpretacjami strat.
Brygada nie cieszyła się dobrą opinią wśród innych organizacji konspiracyjnych, głównie z powodu oskarżeń o kolaborację z Niemcami oraz brutalne działania wobec przeciwników politycznych.
Relacje z AK i Polskim Państwem Podziemnym
Brygada Świętokrzyska stała w opozycji do AK, nie uznając jej zwierzchnictwa. Jej działania były krytykowane jako współpraca z Niemcami, co spotkało się z potępieniem ze strony Polskiego Państwa Podziemnego. W raportach AK pojawiały się zarzuty bandytyzmu i rekwizycji żywności przez oddziały Brygady.
Ideologia i kontrowersje
Członkowie Brygady wyznawali poglądy faszystowskie, odrzucając demokrację. Po wojnie, w okresie stalinizmu, wielu żołnierzy zostało skazanych przez władze komunistyczne.
Upamiętnienie Brygady budzi kontrowersje, szczególnie w kontekście jej kolaboracji z Niemcami. Obchody rocznicowe i hołdy składane żołnierzom są często krytykowane przez historyków oraz potomków żołnierzy AK.
Podsumowanie
Brygada Świętokrzyska NSZ-ZJ pozostaje kontrowersyjnym tematem w polskiej historii. Jej działalność, związki z Niemcami oraz brutalność w stosunku do przeciwników politycznych sprawiają, że wciąż wywołuje dyskusje na temat patriotyzmu i moralności w czasie wojny.
