Brander – charakterystyka i zastosowanie
Brander, z niemieckiego „brand” oznaczającego pożar, to jednostka pływająca wypełniona materiałami łatwopalnymi, takimi jak drewno czy oliwa. Po opuszczeniu przez załogę i podpaleniu, była puszczana w stronę okrętów nieprzyjaciela w celu wzniecenia pożaru. Brandery wykorzystywano także do zatapiania na torach wodnych, co miało na celu blokowanie wrogich jednostek podczas działań wojennych.
Użycie branderów w historii
W przeszłości brandery często budowano z mniej wartościowych jednostek, jednak od XVII wieku zaczęto tworzyć okręty specjalnie do tego celu. Pełniły one funkcje pomocnicze w flotach, aż do momentu użycia ich w akcji. Były szczególnie efektywne w atakowaniu zakotwiczonych zespołów okrętów żaglowych.
- Flota Wandalów wykorzystała brandery podczas morskiej bitwy u przylądka Bon, co przyczyniło się do klęski Rzymu i Bizancjum.
- Ostatni brander, HMS Thais, został przekształcony w slup przez Marynarkę Brytyjską w 1808 roku.
- W flocie tureckiej brandery były używane jeszcze w 1827 roku.
- Polacy zastosowali brandery w bitwie pod Salis w 1609 roku.
- W czasie powstania listopadowego Rosjanie wypuścili brandery w celu zniszczenia mostu w Warszawie, jednak ich działania zostały udaremnione.
Oprócz branderów do podpalania, budowano także okręty przeznaczone do detonacji dużych ilości materiałów wybuchowych, które mogły niszczyć flotę lub umocnienia brzegowe.
Podsumowanie
Brander był istotnym elementem taktyki morskiej w różnych epokach, zwłaszcza w kontekście walk z okrętami żaglowymi. Jego skuteczność malała wraz z rozwojem technik wojennych, co doprowadziło do stopniowego wycofywania tego typu jednostek z użytku.
Bibliografia
- PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001
- Krzysztof Gerlach, Brandery – postrach drewnianych żaglowców, „Morze, Statki i Okręty” nr 5/2009, s. 56
