Brahman w Hinduizmie
Brahman (sanskryt: ब्रह्मन्) w hinduizmie oznacza absolut, najwyższą, osobową rzeczywistość, charakteryzującą się wiecznością (sat). Pojęcie to jest szeroko omawiane w Upaniszadach oraz wspomniane w Bhagawadgicie jako najwyższa, niezniszczalna postać, stanowiąca Absolutną Rzeczywistość w wedancie.
Etymologia
Słowo brahman pochodzi od sanskryckiego rdzenia bṛh, co oznacza „zyskiwanie mocy”, „tężenie”, a także „wzrastanie” i „rozwój”.
Aspekty Brahmana
Brahman dzieli się na dwa główne aspekty:
- Nirgunabrahman – bezpostaciowa, pozbawiona atrybutów substancja przenikająca wszechświat.
- Sagunabrahman – manifestacja nirgunabrahmana w różnych formach, często związana z kultem religijnym. Hinduiści oddają cześć sagunabrahmanowi, najczęściej w postaciach Wisznu, Śiwy lub Dewi.
Wedy i Wisznuici
W wedach Brahman jest mitycznie przedstawiany jako skambha, centralna oś świata. Wisznuici postrzegają Brahmana jako bezosobowy blask (brahmadźjoti), który emanuje z Bhagawana, będącego źródłem wszystkiego. W tej koncepcji Brahman, paramatma i bhagawan są jakościowo jednością.
Realizacja Brahmana
Wyróżnia się pięć stopni realizacji Brahmana, znanych jako brahma puccham. Trzy pierwsze stopnie – annamaya, pranamaya i gjanamaja – odnoszą się do działania żywej istoty. Transcendentalnym aspektem jest Wisznu, określany jako anandamaja.
Perspektywa Śankary
Śankara definiuje Brahmana jako niewidzialną, wieczną i niezmienną rzeczywistość. Podkreśla, że doświadczenie czasu i zmiany nie pozwala nam poznać Brahmana, lecz zrozumienie, że jesteśmy jego częścią, a nie odrębnymi jednostkami, prowadzi do prawdziwej wiedzy o nim. Uważał, że mamy intuicyjny dostęp do tej rzeczywistości.
