„`html
Bitwa pod Żyrzynem
Bitwa pod Żyrzynem miała miejsce 8 sierpnia 1863 roku i była jednym z ważnych starć w trakcie powstania styczniowego. Powstańcy polscy, dowodzeni przez ppłk Michała Heydenreicha, odnieśli zwycięstwo nad rosyjskim konwojem wojskowym.
Kontekst
Na początku sierpnia 1863 roku kilku oddziałów powstańczych wyruszyło z Lubelszczyzny na północ, by oderwać się od wojsk carskich i ożywić powstanie. Po przejęciu depeszy informującej o planowanym przesyłaniu dużej sumy pieniędzy, dowódca Kruk postanowił zorganizować zasadzkę na konwój.
Bitwa
Rankiem 8 sierpnia, konwój liczący około 500 żołnierzy i 2 działa został zaatakowany przez oddział powstańców liczący około 3000 żołnierzy. Mimo początkowego chaosu, Rosjanie zdołali zorganizować obronę, jednak po trzech godzinach walki ustąpili. Straty Rosjan według różnych źródeł wyniosły od 84 do 181 zabitych, podczas gdy Polacy mieli 10 zabitych i 50 rannych. Po bitwie powstańcy zdobyli około 400 karabinów oraz 140 tys. rubli, które przeznaczone zostały na wsparcie oddziałów w regionie.
Rozgłos
Sukces bitwy szybko rozprzestrzenił się, przyciągając uwagę zarówno w kraju, jak i w Europie. W odpowiedzi na wydarzenia w Żyrzynie, w Petersburgu nastąpiła zmiana władzy, co prowadziło do zwiększenia represji wobec Polaków. Bitwa zainspirowała także literaturę, w tym opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza pt. Haydenreich.
Prace archeologiczne
W maju 2017 roku podczas budowy drogi ekspresowej S-17 natrafiono na miejsce pochówku żołnierzy poległych w bitwie. Przeprowadzone badania archeologiczne ujawniły 78 szkieletów ludzkich w jednej zbiorowej mogile oraz dwa oddzielne pochówki oficerów.
Upamiętnienie
Bitwa pod Żyrzynem została upamiętniona w różnych formach, w tym pomnikiem w Łukawce oraz tablicą na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
„`
