Biała – rzeka w Małopolsce
Biała to prawobrzeżny dopływ Dunajca, zlokalizowany w województwie małopolskim, przepływający przez powiaty gorlicki, nowosądecki, tarnowski oraz miasto Tarnów. Rzeka ma charakter górski w górnym biegu i podgórski w dalszej części. Cechuje się nagłymi wezbraniami wód i jest objęta monitoringiem powodziowym. Dolina Białej to specjalny obszar ochrony siedlisk w ramach sieci Natura 2000.
Nazwa i historia
Nazwa „Biała” wywodzi się od koloru margla, który tworzy jej podłoże. W historii rzeka była wzmiankowana po raz pierwszy w 1229 roku jako „Bala”, a hydronim „Biała” pojawił się w 1564 roku. W regionie rzeka bywa nazywana różnymi przymiotnikami, na przykład „Białą Dunajecką” czy „Białą Tarnowską”.
Przebieg rzeki
Źródła Białej znajdują się w Beskidzie Niskim. W górnym biegu rzeka ma charakter górski, a w dolnym podgórski, gdzie tworzy granicę między Pogórzem Ciężkowickim a Rożnowskim. Biała przepływa przez kilka miejscowości, w tym Grybów, Bobową, Ciężkowice, Tuchów i Tarnów. Jej główne dopływy to m.in. Lipka, Czertyżnianka oraz Banicki Potok.
Stan wód i jakość
Średni roczny przepływ Białej wynosi 8,41 m³/s. W 2019 roku stan ekologiczny wód został oceniony jako umiarkowany i słaby, z licznymi przekroczeniami norm dotyczących zanieczyszczeń chemicznych. Na rzece znajdują się ujęcia wody pitnej w Bobowej i Stróżach.
Fitobentos i fauna
W latach 2010–2011 w Białej stwierdzono 205 taksonów okrzemek. Wśród ryb występują m.in. klenie, brzany, szczupaki i pstrągi potokowe. Rzeka jest zarybiana łososiem i trocią wędrowną.
Ochrona i zagrożenia
Biała jest objęta specjalnym obszarem ochrony siedlisk „Biała Tarnowska”. Występują tu gatunki inwazyjne, które zagrażają rodzimym ekosystemom. Rzeka boryka się z problemami związanymi z zanieczyszczeniami oraz przekształceniami hydromorfologicznymi, które wpływają na ekosystem wodny.
Obszary Natura 2000 i rezerwaty przyrody
Obszar Biała Tarnowska został wydzielony w 2011 roku i stanowi ważny korytarz ekologiczny. Występuje tu wiele gatunków ptaków i roślin, które wymagają ochrony.
Monitoring i zarządzanie
Biała jest monitorowana pod kątem powodziowym, a rzeka podzielona jest na dwa obwody rybackie zarządzane przez Polski Związek Wędkarski.
Rzeka Biała jest istotnym elementem ekosystemu Małopolski, wymagającym ochrony i monitorowania ze względu na jej unikalne walory przyrodnicze oraz zagrożenia, jakie napotyka.
