Bezpodstawne Wzbogacenie
Bezpodstawne wzbogacenie to jedno z źródeł odpowiedzialności cywilnej, obok odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej. Instytucja ta ma swoje korzenie w rzymskim prawie cywilnym i obecnie jest regulowana w Kodeksie cywilnym w artykułach 405-414, wcześniej w Kodeksie zobowiązań.
Bezpodstawne wzbogacenie zachodzi, gdy jedna osoba osiąga korzyść majątkową bez podstawy prawnej, kosztem innej osoby. W takiej sytuacji wzbogacony ma obowiązek zwrotu uzyskanej korzyści.
Obowiązki Wzbogaconego
Zwrot korzyści powinien nastąpić w naturze, co oznacza wydanie zubożonemu rzeczy lub praw, które uzyskano bez podstawy prawnej, a także pożytków z tych rzeczy. W przypadku gdy zwrot w naturze nie jest możliwy, wzbogacony zobowiązany jest do wydania tzw. surogatów, czyli zastępczych wartości. Jeśli nie można zwrócić ani surogatów, wzbogacony musi zapłacić równowartość uzyskanej korzyści.
Roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia są ograniczone wartością mniejszą – zubożony nie może żądać więcej niż wynosi jego uszczerbek. Nie można jednak żądać zwrotu, jeśli wzbogacony zużył korzyść lub stracił ją, chyba że powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu.
Świadczenie Nienależne
Przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia stosuje się także do świadczenia nienależnego, które występuje, gdy osoba spełnia świadczenie, do którego nie była zobowiązana, podstawa świadczenia odpadła, lub czynność prawna była nieważna.
Przedawnienie Roszczeń
Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przedawniają się na zasadach ogólnych po upływie 6 lat. Krótszy, 3-letni termin dotyczy roszczeń związanych z działalnością gospodarczą, gdy uprawnionym jest przedsiębiorca. Roszczenia te stają się wymagalne po wezwaniu wzbogaconego do wydania korzyści, co rozpoczyna bieg terminu przedawnienia.
Podsumowanie
- Bezpodstawne wzbogacenie to źródło odpowiedzialności cywilnej.
- Wzbogacony ma obowiązek zwrotu korzyści uzyskanej bez podstawy prawnej.
- Roszczenia przedawniają się po 6 latach, a dla przedsiębiorców po 3 latach.
