Bedřich Smetana, Bedrzich Smetana (ur. 2 marca 1824 w Litomyšlu, zm. 12 maja 1884 w Pradze) – czeski kompozytor okresu romantyzmu.
Życiorys
Smetana od młodości uczył się gry na fortepianie i skrzypcach, grywał również w amatorskim kwartecie smyczkowym, do którego należeli członkowie jego rodziny. Mimo początkowych oporów ze strony ojca, w latach 1840–1843 studiował muzykę w Pradze. Pracował tam jako nauczyciel muzyki, a w 1848 otrzymał pomoc finansową Ferenca Liszta na założenie własnej szkoły.
Języka czeskiego zaczął się uczyć dopiero pod wpływem przemian politycznych i społecznych drugiej połowy XIX stulecia, które obudziły czeski ruch narodowy i wzbudziły w Smetanie uczucia patriotyczne. Wcześniej porozumiewał się głównie w języku niemieckim.
W 1856 Smetana wyjechał do Szwecji, gdzie uczył, prowadził orkiestrę i dawał koncerty kameralne. W 1863, po powrocie do Pragi otworzył po raz drugi szkołę muzyczną, gdzie miała być propagowana głównie muzyka czeska. W 1874 z powodu zapalenia kości stracił słuch, ale nie przestał komponować. W tym okresie skomponował większość poematów symfonicznych z cyklu Moja Ojczyzna (Má vlast, 1872–1879), także Kwartet smyczkowy „Z mojego życia” (z 1876). Oprócz tego napisał Trio fortepianowe i wiele utworów na fortepian solo, w tym polki i tańce czeskie. Do najbardziej znanych jego oper należą Sprzedana narzeczona (Prodaná nevěsta) z 1866, Dalibor i Dwie wdowy (Dvě vdovy) z 1874, Libusza (Libuše) z 1881, Czarcia ściana (Čertova stěna). Autorką librett do szeregu jego oper była Eliška Krásnohorská.
Do międzynarodowej popularności Sprzedanej narzeczonej bardzo przyczynił się Gustav Mahler. Zobaczył tę operę w 1892 roku w Wiedniu i tak mu się spodobała, że 2 lata później wystawił ją w Hamburgu, potem wprowadził do repertuaru Opery Wiedeńskiej, a w 1909 roku do Metropolitan w Nowym Jorku. W Polsce wystawiono ją w roku 1902, potem dopiero w latach 60.
W 1883 jego choroba psychiczna na tyle się nasiliła, że został umieszczony w szpitalu w Pradze, gdzie zmarł w następnym roku. Jego grób znajduje się na cmentarzu wyszehradzkim w Pradze.
Smetana jest uważany za pierwszego kompozytora, który komponował muzykę specyficznie czeską w charakterze, jednocześnie wynosząc ją ponad przeciętność. Jego twórczość wywarła duży wpływ na Antonína Dvořáka.
Wykaz utworów
JB – Katalog tematyczny prac Bedřicha Smetany (Tematický katalog skladeb Bedřicha Smetany) utworzony przez Jiří Berkoveca (Praga, 1999).
Opery
* Brandenburczycy w Czechach (Braniboři v Čechách), JB 1:87, 1866
* Sprzedana narzeczona (Prodaná nevěsta), JB 1:100, 1866
* Dalibor, JB 1:101, 1868
* Dwie wdowy (Dvě vdovy), JB 1:108, 1874
* Pocałunek (Hubička), JB 1:104, 1876
* Tajemnica (Tajemství), JB 1:110, 1878
* Libusza (Libuše), JB 1:102, 1881
* Czarcia ściana (Čertova stěna), JB 1:122, 1882
* Viola (niedokończona), JB 2:48, 1874
Poematy symfoniczne
* Cykl Švédské písně (Napisane podczas pobytu w Göteborgu)
** Ryszard III (Richard III), JB 1:70, 1857 – 1858
** Obóz Wallensteina (Valdštýnův tábor), JB 1:72, 1858 – 1859
** Hakon Jarl, JB 1:79, 1860 – 1861
* Cykl Moja Ojczyzna (Má Vlast), JB 1:112, 1872 – 1879
** Wyszehrad (Vyšehrad)
** Wełtawa (Vltava)
** Sarka (Šarka)
** Z Czeskich Lasów i Łąk (Z českých luhů a hájů)
** Tabor (Tábor)
** Blanik (Blaník)
Utwory orkiestrowe
* Menuet B-dur, JB 1:10, ok. 1842
* Galopp bajadérek, JB 1:11, ok. 1842
* Uwertura D-dur Velká předehra, JB 1:39, 1848 – 1849
* Symfonia E-dur Triumfálna, JB 1:59, 1853 – 1854
* Uwertura c-moll Doktor Faust, JB 1:85, 1862
* Naszym dziewczynom (Našim děvám), JB 1:86, 1862 – 1863
* Oldřich i Božena (Oldřich a Božena), JB 1:88, 1863
* Pochod k slavnosti Shakespearově, JB 1:90, 1864
* Fanfáry k Shakespearovu dramatu Richard III, JB 1:92, 1867
* Slavnostní předehra k položení základního kamene Národního Divadla, JB 1:95, 1868
* Sąd Libuszy (Libušin soud), JB 1:98, 1869
* Rybak (Rybář), JB 1:97, 1869
* Venkovanka, JB 1:115, 1879
* Praski karnawał (Pražský karneval: Introdukce a polonéza) (niedokończone), JB 1:126, 1882 – 1883
Muzyka kameralna
* Fantazja na temat czeskiej pieśni ludowej, JB 1:12, 1843
* Trio Fortepianowe, JB 1:64, 1855
* Kwartet smyczkowy nr. 1 Z mého života, JB 1:105, 1876
* Z ojczyzny (Z domoviny), JB 1:118, 1879 – 1880
* Kwartet smyczkowy nr. 2, JB 1:124, 1882 – 1883
Utwory chóralne
* Jesu meine Freunde, 1846
* Ich hoffe auf den Herrn, 1846
* Lobet den Herrn, 1846
* Heilig ist der Herr Zebaoth, 1846
* Scapulis suis obumbrabit tibi dominus, 1846
* Medtabitur in mandatis tuis, 1846
* Pieśń o wolności (Píseň svobody), JB 1:38, 1848
* Czeska pieśń (Píseň česká), JB 1:78, 1860
* Trzej jeźdźcy (Tři jezdci), JB 1:84, 1862
* Renegat (Odrodilec), JB 1:89, 1863
* Czeska pieśń (Píseň česká), JB 1:96, 1868
* Rolnická, JB 1:94, 1868
* Slavnostní sbor, JB 1:99, 1870
* Píseň na moři, JB 1:106, 1876 – 1877
* Tři ženské sbory, JB 1:109, 1878
* Modlitwa (Modlitba), JB 1:120, 1880
* Wiano (Věno), JB 1:119, 1882
* Dvě hesla, JB 1:123, 1883
* Nasza pieśń (Naše píseň), JB 1:125, 1883
Utwory fortepianowe
* Kvapík, JB 2:1, 1831 – 1832
* Polka Luizy (Louisina Polka), JB 1:1, 1840
* Jiřinková Polka, JB 1:2, 1840
* Galopp di bravoura, JB 1:3, 1840
* Impromptu es-moll, JB 1:4, 1841
* Impromptu h-moll, JB 1:5, 1841
* Impromptu As-dur, JB 1:6, 1842
* Uwertura c-moll (na 4 ręce), JB 1:7, 1842
* Uwertura A-dur (na 4 ręce), JB 1:8, 1842
* Ze studentského života, JB 1:9, ok. 1842
* Duet Bez słów (Duo beze slov), JB 1:13, ok. 1842
* Kadryl B-dur (Quadrille), JB 1:14, 1843
* Rapsodia As-dur (Skladba bez názvu), JB 2:10, 1843
* Kadryl F-dur (Quadrille), JB 1:16, 1843 – 1844
* Utwór nienazwany (Skladba bez nadpisu), JB 1:15, 1843 – 1844
* Polka Es-dur Vzpomínka na Plzeň, JB 1:17, 1843 – 1844
* Bagatele i Imprompta, JB 1:19, 1844
** Niewinność (Nevinnost)
** Zniechęcenie (Sklíčenost)
** Idylla (Idyla)
** Pragnienie (Touha)
** Radość (Radost)
** Baśń (Pohádka)
** Miłość (Láska)
** Niezgoda (Nesvár)
* 5 Walców (Valčíky), JB 1:18, 1844
* Šest lístků do památníku, 1844 – 1862
** Kateřině Kolářové, JB 1:20
** Alžbětě Felicii Thunové, JB 1:25
** Josephini Finkové, JB 1:21
** Janu Kunzovi, JB 1:22
** Václavi Ulwerovi, JB 1:23
** Marii Prokschové, JB 1:81
* Myśl ulotna (Pensée fugitive), JB :, 1845
* Marsz d-moll Pochod válečníků, 1845
* Marsz B-dur Venkovský pochod, 1845
* Marsz E-dur Triumfalní pochod, 1845
* Utwór nienazwany (Skladba bez nadpisu), JB 1:26, 1845
* Sonata fortepianowa g-moll, JB 3:24, 1846
* Polka Es-dur, JB 1:28, 1846
* Etiuda w formie preludia C-dur, JB 3:18, 1846
* Etiuda w formie pieśni a-moll, JB 3:18, 1846
* Wariacje na temat czeskiej pieśni Sil jsem proso, 1846
* 6 preludiów (na 4 ręce), JB 1:30, 1846
* Allegro capriccioso h-moll, JB 1:32, ok. 1847
* Romans B-dur, JB 1:33, ok. 1847
* Charakteristická skladba, JB 1:34, 1847 – 1848
* 6 Charakterystycznych kompozycji (Šest charakteristických skladeb), JB 1:35, 1847 – 1848
** W lesie (V lese)
** Rodząca się pasja (Vznikající vášeň)
** Pasterka (Pastýřka)
** Pragnienie (Touha)
** Wojownik (Válečník)
** Rozpacz (Zoufalství)
* Marsz F-dur Pochod pražské studentské legie, JB 1:36, 1848
* Marsz D-dur Pochod národní gardy, JB 1:37, 1848
* Kaprys g-moll, JB 2:17, 1848
* 3 Polki salonowe, JB 1:60, 1848 – 1854
* Szkice 1 (Črty 1), JB 1:66, 1848 – 1857
** Preludium
** Idylla (Idyla)
** Pamięć (Vzpomínka)
** Wytrwałość (Vytrvalá snaha)
* Szkice 2 (Črty 2), JB 1:67, 1848 – 1857
** Scherzo-polka
** Melancholia (Zádumčivost )
** Přívětivá krajina
** Rapsodia (Rhapsodie)
* Sceny weselne (Svatební scény), JB 1:44, 1849
** Marsz weselny (Svatební průvod)
** Narzeczeni (Ženich a nevěsta)
** Uroczystości ślubne: Taniec (Svatební veselí: Tanec)
* Poklad melodií 1, JB 1:48, 1849 – 1850
** Preludium
** Capriccio
** Allegro Vivace
* Poklad melodií 2, JB 1:49, 1849 – 1850
** Moderato
** Bez nazwy
** Toccata
** Moderato
** Tempo di marcia
* Šest lístků do památníku, JB 1:51, 1849 – 1850
** Allegro – Prélude
** Moderato – Chanson
** Vivace
** Allegro comodo
** Moderato con amina
** Andante ma non troppo
* Tři lístky do památníku, JB 1:65, 1849 – 1850
** Robertowi Schumannowi (Robertu Schumannovi)
** Pieśń wędrowca (Píseň pocestného)
** Je slyšet sykot, hukot, a svist…
* Rondo dla młodzieży (Rondo pro mládež), JB 1:50, 1850
* Polki z lat pięćdziesiątych (Polky z let padesátých), JB 1:57/55/56/53, 1852 – 1854
* 3 Polki (Tři poetické polky), JB 1:61, 1854
* Andante Es-dur, JB 1:62, ok. 1855
* Cid, JB 2:42, 1857 – 1858
* Ballada e-moll, JB 2:43, 1858
* Vidění na plese, JB 1:71, 1858
* Polka C-dur, JB 1:71, 1858
* Etiuda-scherzo C-dur, JB 1:73, 1858
* Transkrypcja pieśni Der Neugierige z cyklu Piękna młynarka Franza Schuberta (Zvědavý, transkripce písně Franze Schuberta z cyklu Krásná mlynářka), JB 1:69, 1858
* Etiuda koncertowa C-dur, JB 1:73, 1858 – 1859
* Szkice do sceny Makbet i wiedźmy z „Makbeta” Szekspira (Macbeth, skizza ke scéně „Macbeth a čarodějnice“ ze Shakespeara), JB 1:75, 1859
* Bettina Polka, JB 1:74, 1859
* Wspomnienia z Czech w formie polki (Vzpomínky na Čechy ve formě polek), JB 1:76/77, 1859 – 1860
* Etiuda koncertowa gis-moll Na brzegu morza (Na břehu mořském), JB 1:80, 1861
* Fantazje na temat czeskiej pieśni ludowej (Koncertní fantasie na české národní písně), JB 1:83, 1862
* Fantazje na tematy z „Dalibora” (Fantasie na temata z opery Dalibor), 1868
* Polka z opery „Dwie wdowy” (Polka z Dvou vdov), JB :, 186
* Sny (Sny: Šest charakteristických skladeb), JB 1:103, 1874 – 1875
** Zapomniane szczęście (Zaniklé štěstí)
** Pocieszenie (Útěcha)
** W Czechach (V Čechách: Vesnický výjev)
** W salonie (V salóně)
** Przed zamkiem (Před hradem)
** Święto ludowe (Slavnost českých venkovanů/Selská slavnost)
* Czeskie tańce 1: 4 Polki (České tance 1: 4 Polky), JB 1:107, 1877
* Czeskie tańce 2 (České tance 2), JB 1:114, 1879
** Furiant
** Kura (Slepička)
** Owies (Oves)
** Niedźwiedź (Medvěd)
** Cebulka (Cibulička)
** Dupák
** Ułan (Hulán)
** Obkročák
** Sousedská
** Skočná
* Andante f-moll, JB 1:117, 1880
* Romans g-moll, JB 1:121, 1880
* Bettina Polka, JB 1:74, 1883
* Fugi dwu/trzy/cztero -głosowe
Pieśni
* Pohled mé dívky, JB 3:25, 1846
* Żegnaj (Sbohem!), JB 3:25, 1846
* Ból rozłąki (Bolest odloučení), JB 1:27, 1846
* Wyzwanie (Vyzvání), JB 1:29, 1846
* Jaro lásky, JB 1:53, 1853
* O Gustawie, mój królu (O Gustave, můj králi), JB 1:93, 1867
* Pieśni wieczorne (Večerní písně), JB 1:116, 1879
** Któż potrafi grać na złotych strunach? (Kdo v zlaté struny zahrát zná)
** Nie kamienujcie proroków! (Nakamenujte proroky!)
** Śniło mi się (Mně zdálo se)
** Hej, jakaż radość w rundzie (Hej, jaká radost v kole)
** Ze swych pieśni, tron ci zbudowałem (Z svých písní trůn ti udělám)
Plik:Smetana signature.jpg|Podpis Smetany
Plik:Bedrich-Smetana-Litomisl.jpg|Pomnik Smetany w rodzinnym Litomyślu
Plik:B Smetana.jpg|Grób Smetany na Wyszehradzie
Przypisy
Linki zewnętrzne
*
* [https://polona.pl/search/?query=Bed%C5%99ich_Smetana&filters=creator:%22Smetana,_Bed%C5%99ich_(1824–1884)%22,creator:%22Smetana,_Bed%C5%99ich_(1824–1884)_Kompozytor%22,creator:%22Smetana,_Bed%C5%99ich_(1824–1884)._Kompozytor%22,public:1,hasTextContent:0 Bedřich Smetana – nuty] w bibliotece Polona
Kategoria:Artyści związani z Pragą
Kategoria:Czescy dyrygenci
Kategoria:Czescy kompozytorzy operowi
Kategoria:Pochowani na Cmentarzu Wyszehradzkim w Pradze
Kategoria:Urodzeni w 1824
Kategoria:Zmarli w 1884
Kategoria:Ludzie urodzeni w Litomyšlu
