Batalion Armii Ludowej im. Czwartaków
Batalion Armii Ludowej im. Czwartaków był oddziałem szturmowym Gwardii Ludowej, a następnie Armii Ludowej, utworzonym w październiku 1943 roku. Powstał na bazie Związku Walki Młodych i w lipcu 1944 roku został formalnie przekształcony w batalion. W trakcie powstania warszawskiego działał jako 4. batalion AL im. Czwartaków, składając się z żołnierzy w wieku 17-23 lat.
Historia oddziału
Oddział został sformowany na spotkaniu przedstawicieli Sztabu Głównego Gwardii Ludowej. Do jego zadań należała ochrona władz partii, likwidacja agentów oraz przeprowadzanie akcji dywersyjnych w Warszawie. Początkowo składał się z 10 żołnierzy, a jego nazwa „Czwartacy” nawiązywała do 4 pułku piechoty z 1831 roku.
W grudniu 1943 oddział był już skoszarowany i zorganizowany w cztery sekcje. W kolejnych miesiącach zwiększał swoje liczby i w lipcu 1944 roku liczył około 150 żołnierzy. W związku z rozkazem o przemieszczeniu części oddziału do Lubelszczyzny, do walki w powstaniu przystąpili w luźnych grupach.
Akcje zbrojne
Od października 1943 do lipca 1944 batalion przeprowadził szereg akcji zbrojnych, w tym:
- 22 października 1943 – zamach bombowy na „Bar Podlaski”, w wyniku którego zginęło 16 policjantów i SS-manów.
- 15 grudnia 1943 – wykolejenie pociągu towarowego pod Zalesiem.
- 11 marca 1944 – zamach bombowy na kabel telefoniczny łączący Berlin z frontem wschodnim.
- 28 maja 1944 – wysadzenie wiaduktu kolejowego na Pradze.
Udział w powstaniu warszawskim
Po wybuchu powstania oddziały batalionu walczyły w grupach, a 1 kompania, pod dowództwem Lecha Matawowskiego, działała na Woli i Starym Mieście. Batalion „Czwartaków” został odtworzony na Starym Mieście i liczył około 200 żołnierzy.
Walki toczyły się o „Czerwony Dom” i inne kluczowe punkty. W dniach 16-18 sierpnia odbyły się intensywne walki, w wyniku których batalion poniósł znaczne straty.
Upamiętnienie
Walki batalionu były upamiętniane w PRL, a jego imię nosiły szkoły i zakłady pracy. W 1963 roku odbyły się uroczystości z okazji 20-lecia powstania oddziału. W późniejszych latach publikowano książki i filmy o „Czwartakach”. W 2003 roku odsłonięto kamień upamiętniający ich czyn zbrojny.
Bibliografia
- Lech Kobyliński, Garść wspomnień z długiego życia, 2018.
- Czwartacy. Wspomnienia byłych żołnierzy szturmowego batalionu AL im. Czwartaków (1943–1945), 1963.
- Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, 1983.
