|zdjęcie = BamyanRectanglular.jpg
|opis zdjęcia =
|herb =
|flaga =
|dopełniacz nazwy =
|państwo = Afganistan
|1. jednostka administracyjna = Bamian
|powierzchnia =
|wysokość =
|rok = 2021
|liczba ludności = 96 610
|gęstość zaludnienia =
|numer kierunkowy =
|kod pocztowy =
|tablice rejestracyjne =
|współrzędne = 34°49′N 67°49′E
|commons =
|www =
}}
Bamian ( Bâmyân) – miasto w środkowym Afganistanie, w górach Hindukusz, u podnóży masywu Baba (na wysokości 2545 m n.p.m.), nad rzeką Bamian (dorzecze Amu-darii). Miasto w 2021 roku liczyło prawie 97 tys. mieszkańców. Jest ośrodkiem administracyjnym prowincji Bamian oraz centrum handlowym regionu rolniczego (na nawadnianych polach uprawiane są zboża, ziemniaki i drzewa owocowe).
Dolina rzeki Bamian znana jest z pozostałości wielowiekowego kultu buddyjskiego, szczególnie z kompleksu świątyń wykutych w skale w okresie od I do VIII wieku, gdzie wykuto olbrzymie posągi Buddy, zniszczone przez talibów w 2001 roku.
Geografia
Bamian leży 130 km na północny zachód od Kabulu. Zlokalizowane jest w górach Hindukusz na wysokości 2590 m n.p.m.), w dolinie o długości 50 km i szerokości 15 km – depresji tektonicznej na wysokości 2500–3000 m n.p.m., ograniczonej od południa i wschodu masywem Koh-e Baba (5135 m n.p.m.). Przez dolinę i miasto przepływa rzeka Bamian. Bamian jest centrum administracyjnym prowincji Bamian oraz centrum handlowym regionu rolniczego – na nawadnianych polach doliny uprawiane są zboża, lucerna, ziemniaki oraz drzewa owocowe, np. jabłonie i morele.
Klimat
Klimat w dolinie ma charakter górski kontynentalny z suchymi latami i długimi, ciężkimi zimami.
, NOAA (1960–1983)
|accessdate = 7 maja 2017
}}
Historia
Początki osadnictwa w dolinie rzeki Bamian sięgają III w. p.n.e. Miasto wyrosło na szlaku handlowym łączącym Baktrię z Kabulem i północno-zachodnimi Indiami.
Rozwój doliny rzeki Bamian zapoczątkował w drugiej połowie I wieku władca plemienia Kuszanów Kaniszka. Król ten był protektorem buddyzmu oraz opiekunem nauki i sztuki, za jego panowania powstały pierwsze świątynie buddyjskie w dolinie. Za panowania Kuszanów dolina stała się prężnym ośrodkiem buddyzmu i centrum klasztornym. W IV–V w. wykuto w zboczach Bamian dwa ogromne posągi Buddy o wysokości 53 i 40 m. Nowe świątynie i klasztory buddyjskie zakładano do VIII wieku – w skale wykuto ponad 1000 cel mnichów buddyjskich (mieszkało tu ich ponad tysiąc w dziesięciu klasztorach) i dużych pomieszczeń obrzędowych. Umieszczano w nich liczne malowidła ścienne i rzeźby. Buddyjskie budowle sakralne powstawały także w sąsiedniej dolinie rzeki Kakrak.
Bamian po raz pierwszy jest wzmiankowany w źródłach chińskich z V w. Miasto odwiedzali chińscy podróżnicy, m.in. mnisi buddyjscy Faxian (337–422) ok. roku 400 i Xuanzang (602–664) w roku 630. Xuanzang sporządził opis miasta, jego budowli oraz życia jego mieszkańców.
W VII w. miastem rządzili książęta, najprawdopodobniej heftaliccy. W VIII w. władcy przeszli na islam. W 871 roku miasto zajął safarydzki władca Jakub Ibn Lajs as-Saffar (840–879). Miasto przechodziło z rąk do rąk, a w końcu zostało zniszczone w 1221 roku przez Czyngis-chana i nigdy nie odzyskało dawnej świetności.
W 1840 roku, pod Bamian rozegrała się jedna z bitew I wojny brytyjsko-afgańskiej. W latach 1922–1930 zabytki archeologiczne Bamian badali członkowie francuskiej ekspedycji Délégation Archéologique Française en Afghanistan (DAFA). W 1964 roku Bamian zostało centrum administracyjnym prowincji Bamian.
Posągi Buddy
W IV–V w. wykuto w zboczach Bamian dwa ogromne posągi Buddy o wysokości 53 i ok. 40 m. W okresie swojej świetności posągi były pokryte tynkiem i pomalowane. Opisane zostały przez chińskiego mnicha Xuanzanga, który wspominał o ich bogatych dekoracjach ze złota i kamieni szlachetnych. Opisany przez Xuanzanga trzeci posąg, który miał mieć gigantyczną długość 300 m nie został jeszcze odnaleziony. W 2008 roku odkryto natomiast mocno zniszczony posąg leżącego Buddy z III w. o długości 15 m.
W marcu 2001 roku rządzący Afganistanem talibowie zniszczyli za pomocą ognia artyleryjskiego oraz środków wybuchowych dwa największe posągi Buddy (53- i 40-metrowy), gdyż uznali ich istnienie za sprzeczne z zasadami islamu. Przeciw tej decyzji protestowało wiele krajów, w tym także islamskich. Nie zapobiegła jej nawet osobista interwencja Kofi Annana. Zburzenie zabytkowych posągów wywołało falę oburzenia na całym świecie.
W 2003 roku krajobraz kulturowy i zabytki archeologiczne w dolinie rzeki Bamian wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Uwagi
Przypisy
*
*
*
*
*
}}
Kategoria:Miasta w Afganistanie
Kategoria:Sztuka buddyjska
Kategoria:Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Afganistanie
Kategoria:Stanowiska archeologiczne w Afganistanie
