Ballada o Janku Wiśniewskim
Ballada o Janku Wiśniewskim to utwór opisujący zastrzelenie Zbyszka Godlewskiego 17 grudnia 1970 roku w Gdyni, w kontekście wydarzeń Grudnia 1970. Autorem tekstu jest Krzysztof Dowgiałło, a muzykę skomponował Mieczysław Cholewa. Najbardziej znana interpretacja utworu pochodzi od Andrzeja Korzyńskiego.
Inspiracja i kontekst
Ballada czerpie inspirację z tragicznych wydarzeń, które miały miejsce w Gdyni, gdzie młody mężczyzna został zastrzelony podczas starć. Autor, nie znając prawdziwego nazwiska ofiary, nazwał go Jankiem Wiśniewskim, co miało miejsce po usłyszeniu okrzyku „Zabili Janka!”. Prawdziwe nazwisko ofiary to Zbigniew Godlewski, którego ciało stało się symbolem tragedii.
Historia przedstawiona w balladzie
W utworze opisano momenty związane z przenoszeniem ciała Godlewskiego na czele pochodu, co było przedmiotem kontrowersji. Andrzej Fic, na podstawie analiz zdjęć i zeznań świadków, sugeruje, że mogło być więcej niż jeden pochód niosący ofiarę, co zatarło granice między nimi w zbiorowej pamięci.
Interpretacje i wersje
W oryginalnej wersji utworu występują słowa o „czarnej kokardzie”, które w filmie Andrzeja Wajdy „Człowiek z żelaza” zmieniono na „czerwoną kokardę”. Ballada zawiera również odniesienia do miejsc związanych z tragicznymi wydarzeniami oraz postaci, które odegrały rolę w tamtych czasach.
Wykonania
Ballada była wykonywana przez różnych artystów, w tym:
- Krystyna Janda w filmie „Człowiek z żelaza” (1981)
- Kazik Staszewski w filmie „Czarny czwartek” (2011)
- Olga Szomańska i Michał Kowalonek podczas „Koncertu dla Niepodległej” (2018)
Inni wykonawcy
- Nauka o Gównie (punk rock)
- Nordica (RAC, rock tożsamościowy)
- Irydion (rock tożsamościowy)
Podsumowanie
Ballada o Janku Wiśniewskim jest ważnym utworem w polskiej kulturze, symbolizującym pamięć o ofiarach wydarzeń Grudnia 1970. Jej interpretacje i nawiązania w filmach świadczą o jej znaczeniu w kontekście historycznym i społecznym Polski.
