Azja Środkowa – Wprowadzenie
Azja Środkowa, zwana także Azją Centralną, to region o znacznym znaczeniu geograficznym i politycznym. Jego granice wyznaczają: Rosja na północy i zachodzie, Chińska Republika Ludowa na wschodzie oraz Afganistan i Iran na południu. Obszar ten obejmuje pięć republik: Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kirgistan i Tadżykistan, które są znane jako „stany”. Całkowita powierzchnia regionu wynosi około 4 mln km², a populacja szacowana jest na około 65 mln ludzi (dane z 2012 roku).
Historia i definicje
W czasach ZSRR termin „Azja Środkowa” odnosił się tylko do Uzbekistanu, Turkmenii, Kirgizji i Tadżykistanu. Kazachstan był traktowany odrębnie. W 1992 roku doszło do zmiany w nazewnictwie, kiedy to prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew zaproponował użycie terminu „Azja Centralna”, obejmującego wszystkie republiki postsowieckie w regionie.
Definicja Azji Centralnej według UNESCO jest znacznie szersza i obejmuje również Mongolię, Tybet, północno-wschodni Iran, Afganistan, Pakistan oraz niektóre regiony Indii. Alternatywnie, region można definiować na podstawie pochodzenia etnicznego, co uwzględnia ludy wschodnioturkijskie, wschodnioirańskie i mongolskie.
Geografia i bioróżnorodność
Azja Środkowa charakteryzuje się zróżnicowanym ukształtowaniem terenu, w tym wysokimi górami (Tienszan), pustyniami (Kara-kum, Kyzył-kum, Takla Makan, Gobi) oraz stepami. Obszar ten ma ograniczone możliwości rolnicze ze względu na surowy klimat i deficyt wody. Główne rzeki to Amu-daria, Syr-daria, Hari Rod i Murgab, a także trzy jeziora: Aralskie, Bałchasz i Morze Kaspijskie.
Bioróżnorodność regionu jest znaczna, z około 7000 gatunków roślin kwiatowych i 900 gatunkami kręgowców. Wiele z tych gatunków jest rzadkich i znajduje się na liście zagrożonych według IUCN.
Ludność i powierzchnia państw Azji Środkowej
Region ten jest zamieszkany przez różnorodne grupy etniczne, co wpływa na jego kulturę i społeczeństwo.
Podsumowanie
Azja Środkowa to region o bogatej historii, zróżnicowanej geografii i bioróżnorodności. Zmiany w definicji i postrzeganiu tego obszaru odzwierciedlają jego dynamiczny rozwój oraz znaczenie w kontekście międzynarodowym.
Bibliografia i źródła
- Ł. Żoładek, Azja Centralna: stosunki międzynarodowe, „Infos” Nr 2/2018, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu
- Ł. Żoładek, Azja Centralna: polityka, gospodarka, społeczeństwo, „Infos” Nr 1/2018, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu
- Michał Nogaś, Jan Niebudek, Ludwika Włodek, „Wystarczy przejść przez rzekę” – opowieść o Azji Środkowej (Trójka)
