Autorskie prawa osobiste
Autorskie prawa osobiste (moralne) to zestaw praw przysługujących twórcy w odniesieniu do jego utworu, które chronią jego intelektualny związek z tym dziełem. W różnych krajach prawa te są interpretowane na różne sposoby. W koncepcji monistycznej są one zintegrowane z autorskimi prawami majątkowymi (jak w Niemczech), natomiast koncepcja dualistyczna traktuje je jako odrębne od dóbr osobistych lub ich szczególną formę. W krajach anglosaskich z kolei autorskie prawa osobiste są postrzegane jako zbiór różnorodnych przepisów.
Prawo międzynarodowe
Przez długi czas autorskie prawa osobiste nie były objęte ochroną w międzynarodowych umowach. Sytuacja ta zmieniła się po wprowadzeniu postanowień w konwencji berneńskiej w 1928 roku, które dotyczyły prawa do autorstwa i integralności utworu. W 1967 roku w redakcji sztokholmskiej dodano możliwość elastycznego definiowania treści ochrony przez państwa sygnatariuszy. Konwencja TRIPS zobowiązuje państwa do przestrzegania postanowień konwencji berneńskiej, jednak nie obejmuje ochrony autorskich praw osobistych.
Prawo polskie
W polskim prawie autorskie prawa osobiste są prawami podmiotowymi, które są:
- bezterminowe (nieograniczone w czasie),
- niezbywalne (trwale związane z twórcą),
- niepodlegające dziedziczeniu.
Artykuł 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wymienia otwarty katalog autorskich praw osobistych, w tym:
- prawo do autorstwa utworu,
- prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem,
- prawo do nienaruszalności treści i formy utworu,
- prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
- prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
W przypadku programów komputerowych ochrona autorskich praw osobistych jest ograniczona. Autorzy nie mają m.in. prawa do nienaruszalności treści i formy utworu.
Podsumowanie
Autorskie prawa osobiste są kluczowym elementem ochrony twórczości, łączącym twórcę z jego utworem. Różnice w interpretacji tych praw w różnych systemach prawnych oraz ograniczenia w zakresie programów komputerowych są istotnymi aspektami omawianego zagadnienia.
