Autorskie prawa majątkowe
Autorskie prawa majątkowe to zbiór uprawnień przyznawanych twórcy utworu, szczególnie dotyczących aspektów ekonomicznych. W polskim prawie regulują je artykuły 17 i następne ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Twórca ma wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim we wszystkich polach eksploatacji.
- Utrwalanie i zwielokrotnianie: Wytwarzanie egzemplarzy utworu przy użyciu różnych technik.
- Obrót oryginałem: Wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału i egzemplarzy.
- Rozpowszechnianie: Publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, nadawanie i reemitowanie utworu.
Dozwolony użytek osobisty
Zgodnie z art. 23 ust. 1, można nieodpłatnie korzystać z rozpowszechnionych utworów do użytku osobistego, z wyjątkiem pewnych przypadków, jak architektura czy elektroniczne bazy danych, chyba że dotyczą one użytku naukowego. Nie jest karalne pobieranie plików z Internetu, jednak udostępnianie lub sprzedaż utworów może wiązać się z odpowiedzialnością cywilną i karną.
Warto zauważyć, że korzystanie z programów komputerowych bez licencji, nawet do użytku osobistego, jest uznawane za naruszenie praw autorskich. Dodatkowo, art. 35 podkreśla, że dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu ani godzić w interesy twórcy.
Krytyka majątkowych praw autorskich
Niektóre doktryny społeczne kwestionują zasadność istnienia majątkowych praw autorskich, argumentując, że twórcy odkrywają, a nie tworzą nowe rozwiązania. Krytycy wskazują, że łamanie tych praw nie powoduje realnych strat dla ich posiadaczy, a jedynie potencjalne korzyści. Dodatkowo, obowiązywanie okresu ochrony dzieła zależy od życia autora, co może prowadzić do długotrwałej blokady dostępu do dzieł.
W związku z tym, długość okresów ochrony majątkowych praw autorskich jest często postrzegana jako arbitralna w porównaniu do wieczystych praw własności materialnej.
