Autokefalia w Kościołach Chrześcijańskich
Autokefalia oznacza status kościoła chrześcijańskiego, w szczególności prawosławnego i orientalnego, w którym jego głowa (biskup, metropolita, patriarcha) nie podlega żadnemu wyższemu hierarchowi.
Przyznawanie autokefalii
Autokefalia jest przyznawana, gdy sobór lub hierarcha zwalnia kościół z dotychczasowej władzy, a nowo powstały Kościół pozostaje w komunii z dotychczasowym zwierzchnikiem. Przykładem jest Kościół Cypru, któremu autokefalię nadał sobór efeski. W przypadku Kościołów orientalnych, Malankarski Kościół Ortodoksyjny zachowuje niezależność, pozostając w komunii z Syryjskim Kościołem Ortodoksyjnym.
Kwestia, kto ma prawo przyznawać autokefalię, budzi kontrowersje. W 1970 r. Rosyjski Kościół Prawosławny nadał autokefalię Kościołowi Prawosławnemu w Ameryce, co zostało odrzucone przez inne patriarchaty. Gruziński Kościół Prawosławny jednostronnie przywrócił swoją autokefalię w 1917 r., która jest uznawana przez patriarchę Konstantynopola.
Obszar działania kościoła
Kościół prawosławny powinien obejmować wszystkich wiernych na danym terytorium, co jednak nie zawsze ma miejsce. Na Ukrainie istnieje zarówno Kościół Prawosławny Ukrainy, jak i Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego. Autokefalia nie jest zawsze związana z terytorium lub narodowością; np. Gruziński i Rosyjski Kościół Prawosławny funkcjonowały równolegle na tych samych terenach.
Różnica między autokefalią a autonomią
Kościoły autokefaliczne są samodzielne i mają prawo do wyboru swojego lidera oraz konsekracji Krzyżma. W przeciwieństwie do nich, Kościoły autonomiczne nie mają tych uprawnień i są kierowane przez hierarchów wyznaczonych przez inne kościoły.
Lista kanonicznych kościołów autokefalicznych
- Patriarchat Konstantynopolitański
- Patriarchat Aleksandryjski
- Patriarchat Antiocheński
- Patriarchat Jerozolimski
- Rosyjski Kościół Prawosławny (1448)
- Serbski Kościół Prawosławny (1219, 1878)
- Rumuński Kościół Prawosławny (1872, 1885)
- Bułgarski Kościół Prawosławny (919, 1872, 1885)
- Gruziński Kościół Prawosławny (486, 1917, 1943)
- Cypryjski Kościół Prawosławny (431)
- Grecki Kościół Prawosławny (1833, 1850)
- Albański Kościół Prawosławny (1922, 1937)
- Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (1924, 1948)
- Kościół Prawosławny Czech i Słowacji (1951, 1993)
- Kościół Prawosławny w Ameryce (1970)
- Kościół Prawosławny Ukrainy (2019)
Podsumowanie
Autokefalia jest kluczowym elementem w strukturze kościołów prawosławnych, definiując ich niezależność i samorządność. Kwestie związane z jej przyznawaniem oraz obszarami działania pozostają przedmiotem debaty i różnic interpretacyjnych.
