Architektura romańska
Architektura romańska rozwijała się w Europie w X-XIII wieku. Termin „romańska” został wprowadzony w XIX wieku do opisania stylu, który łączył wpływy architektury starożytnego Rzymu z wczesnym chrześcijaństwem i architekturą przedromańską. Styl ten różnił się w poszczególnych krajach, a jego zakończenie nie miało jednoznacznej daty. W połowie XII wieku w Île-de-France zaczęto odchodzić od stylu romańskiego, mimo że trwał on jeszcze w innych regionach, takich jak Burgundia.
Budownictwo sakralne miało kluczowe znaczenie w kształtowaniu architektury romańskiej. Kościoły pełniły rolę ośrodków kultu i schronienia w czasach zagrożenia. Charakterystyczne dla budowli romańskich są proste bryły, grube mury, wąskie okna i masywne wieże, co nadawało im obronny charakter. Rzeźba i malarstwo były podporządkowane architekturze, a nowe techniki budowlane umożliwiły powstawanie monumentalnych dzieł.
Ogólne cechy architektury romańskiej
- Addycyjność brył: budynki składają się z prostych brył geometrycznych, każda z nich jest wyraźnie oddzielona.
- Separatyzm wnętrz: różne części przestrzeni kościoła są wyraźnie oddzielone, co odzwierciedla się w różnicach wysokości, nadprożach i kolumnach.
- Proporcje brył: opierają się na prostych zależnościach arytmetycznych, np. nawa główna jest dwukrotnie szersza niż nawy boczne.
- Lokalizacja: kościoły często budowano na wzniesieniach, co miało symboliczne znaczenie.
Budownictwo sakralne
Kościoły romańskie miały zazwyczaj plan prostokątny lub krzyża łacińskiego, z prezbiterium zakończonym półkolistą absydą. Wnętrze dzielono na nawę główną i nawy boczne, a sklepienia były najczęściej kolebkowe. Charakterystyczne dla tych budowli były również empory i różne formy dekoracji, takie jak gzymsy i portale z tympanonami.
Klasztory
Klasztory powstawały według schematów związanych z regułami zakonnymi. Zazwyczaj otaczały je krużganki, a w ich wnętrzach znajdowały się pomieszczenia dla zakonników oraz gospodarcze. Całość zazwyczaj otaczano murem.
Budownictwo świeckie
W okresie romańskim wznoszono zamki z potężnymi donżonami, które pełniły funkcje mieszkalne i obronne. W miastach budowano układ szachownicowy z centralnym rynkiem, a zabudowa opierała się na lokalnych materiałach budowlanych, takich jak kamień i drewno.
Rozwiązania materiałowe
Kamień był najczęściej stosowanym materiałem budowlanym, a cegły używano głównie w niektórych regionach. Do łączenia używano zaprawy wapiennej, a w Skandynawii i Polsce często wykorzystywano drewno.
Architektura romańska w Europie
Architektura romańska różniła się w zależności od kraju, co było wynikiem lokalnych tradycji i umiejętności artystów.
Literatura
- Tadeusz Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1990.
- Sztuka romańska, red. R. Toman, Warszawa 2000.
- Sztuka Świata, t. 3, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1999.
- David Watkin, Historia architektury zachodniej, Wydawnictwo Arkady 2006.
