Antonio Labriola (1843-1904) – włoski filozof marksistowski i działacz ruchu robotniczego.
Życiorys
Labriola urodził się w Cassino, a swoje wykształcenie zdobywał w Neapolu, gdzie pod wpływem heglistów rozwijał swoje poglądy filozoficzne. Jego pierwsza rozprawa, Contro il „ritorno a Kant” (1862), ukazuje wpływ Hegla na jego myślenie. W kolejnych pracach, takich jak Pochodzenie i natura afektów w „Etyce” Spinozy (1866), Labriola łączył idee Hegla i Spinozy, kładąc nacisk na problem wolności.
Po 1870 roku, w tzw. fazie „herbartowskiej”, zainteresował się psychologią i pedagogiką, co zaowocowało pracami na temat moralności i nauczania historii. W tym czasie Labriola zbliżył się do radykalnych demokratów i rozpoczął działalność pedagogiczną na Uniwersytecie Rzymskim, gdzie wykładał filozofię i teorię prawa.
W latach 1887–1892 Labriola stał się aktywnym uczestnikiem życia politycznego, przechodząc do obozu socjalistów. Organizował manifestacje, bronił bezrobotnych oraz współpracował z europejskimi liderami socjaldemokracji. Po 1892 roku skupił się na rozwijaniu filozofii marksistowskiej, a jego wykłady na uniwersytecie oraz prace, takie jak Ku upamiętnieniu Manifestu Komunistycznego (1895) i O materializmie historycznym (1896), miały znaczący wpływ na myśl marksistowską we Włoszech.
Labriola podkreślał rolę materializmu historycznego jako podstawy praktycznych działań socjalistycznych, a jego analizy ukazywały deterministyczny charakter historii i znaczenie świadomości w rozwoju społecznym. W ostatnich latach życia prowadził polemiki z rewizjonistami marksizmu oraz podejmował próbę diagnozy współczesnego świata, jednak nie zdążył ukończyć tego dzieła z powodu choroby.
Labriola był również zainteresowany kwestią niepodległości Polski, uznając za konieczne wsparcie walki o jej wolność, co miało związek z jego wdzięcznością za pomoc Polaków w procesie jednoczenia Włoch.
Prace w języku polskim
- Szkice o materialistycznym pojmowaniu dziejów (1961)
- Pisma filozoficzne i polityczne (2 tomy; 1962–1963)
- Korespondencja (1966)
Podsumowanie
Antonio Labriola był kluczową postacią w rozwoju marksizmu we Włoszech, łącząc myśli Hegla i Spinozy, a następnie rozwijając filozofię materializmu historycznego. Jego prace i działalność polityczna miały znaczący wpływ na ruch robotniczy oraz na zrozumienie roli świadomości w historii.
