Antoni Albrecht Wilhelm Radziwiłł
Antoni Albrecht Wilhelm Rafał Mikołaj książę Radziwiłł herbu Trąby (30 października 1885 – 18 grudnia 1935) był 16. ordynatem nieświeskim i 14. ordynatem kleckim. Urodził się w Berlinie jako syn Jerzego Fryderyka i Marii Róży z Branickich. Był żonaty z Dorotą Parker Deacon, jednak małżeństwo to zostało unieważnione w 1922 roku. Miał córkę, Elżbietę Marię Radziwiłłównę (1917-2021).
Działalność i osiągnięcia
Radziwiłł ukończył Korpus Paziów w Sankt Petersburgu w 1906 roku. W czasie I wojny światowej aktywnie wspierał polskie oddziały formujące się pod rosyjskim dowództwem, mając nadzieję na uzyskanie autonomii dla Królestwa Polskiego. W 1917 roku wspierał I Korpus Polski, a w swoim zamku w Nieświeżu prowadził szpital dla polskich żołnierzy.
W 1919 roku wstąpił do 12 Pułku Ułanów Podolskich, gdzie mimo paraliżu służył w taborach, a następnie przeszedł do rezerwy jako podporucznik. Był znany z działalności charytatywnej, wspierając finansowo szkoły, studentów oraz fundując kościoły i kaplice.
Pomimo strat majątkowych po traktacie ryskim w 1921 roku, ofiarował dwadzieścia folwarków na cele osadnictwa dla osób wywłaszczonych przez bolszewików. W 1922 roku posiadał majątki o powierzchni 80 000 ha i finansował wileńskie pismo Słowo, które publikowało artykuły o historii Nieświeża.
W 1926 roku gościł w Nieświeżu Józefa Piłsudskiego oraz czołowych polityków konserwatywnych, co wywołało duże zainteresowanie w ówczesnym życiu politycznym. Był wiceprezesem Związku Obrońców Kresów Wschodnich oraz członkiem Wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności.
Odznaczenia i ostatnie lata
Antoni Radziwiłł był kawalerem honoru zakonu św. Jana z Jerozolimy oraz zakonu św. Łazarza z Jerozolimy. W 1931 roku odznaczono go Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta oraz papieskim krzyżem komandorskim z gwiazdą Orderu Grobu Świętego. Zmarł w Warszawie 18 grudnia 1935 roku, a jego ostatnim życzeniem było, aby został pochowany na zamku w Nieświeżu. Po jego śmierci, ordynatem nieświeskim i kleckim został jego brat Leon Władysław Radziwiłł.
Literatura
- Władysław Roszkowski, Radziwiłł Antoni Albrecht Wilhelm (1885–1935), Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1987, T. XXX. z. 1, s. 134–135.
