Amu-daria
Amu-daria, znana w starożytności jako Oksus, jest rzeką przepływającą przez Uzbekistan, Turkmenistan i Afganistan. Stanowi również granicę Tadżykistanu oraz jest częścią granic afgańsko-tadżyckiej, afgańsko-uzbeckiej, afgańsko-turkmeńskiej i turkmeńsko-uzbeckiej. Rzeka ma długość 1425 km, a jej dorzecze obejmuje powierzchnię 465,5 tys. km².
Przebieg i charakterystyka
Amu-daria powstaje z połączenia rzek Pandż i Wachsz. Płynie pomiędzy pustyniami Kara-kum i Kyzył-kum. W dolnym i środkowym biegu rzeka nie ma dopływów, natomiast w górnym biegu dołączają do niej rzeki Kofarnihon, Surchan-daria, Sherobod oraz Kunduz.
W okolicy Türkmenabatu znajduje się Rezerwat Amudaryjski, utworzony w 1982 roku. W dolnym biegu, w regionie Karakałpacji, znajduje się Rezerwat Biosfery Dolnej Amu-darii. Do lat 60. XX wieku rzeka uchodziła do Jeziora Aralskiego, tworząc deltę, w pobliżu której leżało miasto Moʻynoq, które obecnie jest w większości opuszczone.
Problemy ekologiczne
Współczesne użytkowanie Amu-darii, szczególnie do nawadniania pól bawełnianych po II wojnie światowej, doprowadziło do znacznego wysychania rzeki. Większość wody jest odprowadzana przez nieszczelne kanały, co skutkuje tym, że rzeka nie dociera do Jeziora Aralskiego. Część wód trafia do kotliny Sarykamyskiej, gdzie utworzyło się Jezioro Sarykamyskie.
Intensywne nawadnianie przyczyniło się nie tylko do szybkiego wysychania rzeki, ale również do silnego zanieczyszczenia wód nawozami, ściekami i pestycydami. To zjawisko prowadzi do wtórnego zasolenia gleb w regionie.
