Aleksandr Lwowicz Apuchtin
Aleksandr Lwowicz Apuchtin (1822-1903) był rosyjskim generałem-majorem oraz kuratorem warszawskiego okręgu szkolnego w latach 1879-1897. W późniejszym okresie pełnił również funkcję tajnego radcy dworu oraz senatora. Apuchtin zasłynął z wprowadzenia zrusyfikowanego systemu edukacji w Królestwie Polskim, opartego na reformach programowych i nowych podręcznikach, w tym kontrowersyjnym podręczniku do historii autorstwa Dmitrija Iłowajskiego.
System Oświatowy
System oświaty stworzony przez Apuchtina miał na celu wychowanie ludzi lojalnych wobec władzy carskiej. Kluczowe cechy jego reform to:
- Wprowadzenie języka rosyjskiego jako dominującego w szkolnictwie.
- Znaczący spadek liczby szkół.
- Upadek kultury polskiej i wzrost analfabetyzmu.
- System donosów i szpiclowania wśród uczniów.
Apuchtin twierdził, że dzięki jego działaniom „matka Polka zawodzić będzie nad kołyską dziecka rosyjską piosenką”. Jego rządy stały się symbolem opresji i były określane mianem nocy apuchtinowskiej.
Protesty i Reakcje
Jednym z najsłynniejszych protestów przeciwko polityce Apuchtina było zdarzenie z 16 kwietnia 1883 roku, kiedy to rosyjski student Uniwersytetu Warszawskiego, Jewgienij Żukowicz, spoliczkował kuratora. Choć został aresztowany, stał się bohaterem Warszawy, co doprowadziło do demonstracji zwanych schodkami apuchtinowskimi. Protesty zostały jednak stłumione, a Żukowicz skazany na sześć miesięcy więzienia.
Wrogość Polaków wobec Apuchtina znalazła swoje odzwierciedlenie w literaturze, m.in. w Dziennikach Stefana Żeromskiego, który w 1887 roku wyraził pragnienie publicznego ukarania kuratora.
Podsumowanie
Aleksandr Apuchtin był kluczową postacią w okresie zaborów, odpowiedzialną za wprowadzenie polityki zrusyfikowanej edukacji, która miała negatywny wpływ na polską kulturę i społeczeństwo. Jego działania wywołały silne reakcje oporu wśród Polaków, co znalazło odzwierciedlenie w protestach i literackich odniesieniach.
