Adrenalina (Epinefryna)
Adrenalina, znana również jako epinefryna, to organiczny związek chemiczny, który pełni rolę hormonu oraz neuroprzekaźnika w organizmach zwierzęcych. Jest produkowana przez gruczoły nadnerczy i układ współczulny. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego „ad” i „renes” oraz greckiego „epi” i „nephros”, co oznacza „nad nerkami”. Adrenalina często określana jest jako „hormon strachu”, aktywujący reakcje organizmu w sytuacjach zagrożenia.
Historia
W 1895 roku polski fizjolog Napoleon Cybulski uzyskał ekstrakt z kory nadnerczy, zawierający adrenalinę. Związek ten został wyizolowany w 1901 roku przez japońskiego chemika Jōkichi Takamine, a jego wzór strukturalny ustalił Thomas Bell Aldrich. Sztuczne wytwarzanie adrenaliny opracował Friedrich Stolz w 1904 roku.
Działanie
Adrenalina ma kluczowe znaczenie w odpowiedzi na stres, powodując przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia krwi oraz rozszerzenie dróg oddechowych. Reguluje także poziom glukozy we krwi poprzez glikogenolizę. Działa na receptory adrenergiczne, co skutkuje zwiększoną kurczliwością mięśnia sercowego oraz rozkurczem mięśni gładkich w oskrzelach.
Zastosowanie lecznicze
- Reanimacja w zatrzymaniu krążenia
- Wstrząs anafilaktyczny – lek pierwszego rzutu
- Napady astmy oskrzelowej
- Obrzęk górnych dróg oddechowych (krup krtaniowy)
- Wstrząs kardiogenny – lek drugiego rzutu
Sposoby podawania
Adrenalina może być podawana na kilka sposobów:
- Domięśniowo: Szybkie wchłanianie, stosowana w anafilaksji.
- Podskórnie: Działa wolniej niż domięśniowo.
- Dożylnie: Szybkie, ale krótkotrwałe działanie, stosowane w reanimacji.
- Wziewnie: Miejscowe działanie, stosowane w nebulizacji.
Wskazania i przeciwwskazania
Wskazania: reanimacja, nasilona reakcja alergiczna, wstrząs anafilaktyczny, napad astmy, obrzęk dróg oddechowych.
Przeciwwskazania: guz chromochłonny, wstrząs hipowolemiczny, jaskra, choroby serca, cukrzyca, nadciśnienie, niektóre leki.
Adrenalina jest kluczowym lekiem w sytuacjach zagrożenia życia, a jej zastosowanie powinno być przemyślane i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
