Administracja publiczna
Administracja publiczna to zespół działań, struktur i ludzi działających na rzecz realizacji interesu publicznego w ramach administracji państwowej, rządowej i samorządowej. Termin „administracja” wywodzi się od łacińskiego słowa ministrare, co oznacza kierowanie i służenie. Definicje administracji ewoluowały, a współczesne podejście, według O. Mayera, definiuje ją jako działalność państwa, która nie jest ustawodawstwem ani sądownictwem.
Podział administracji publicznej
Administracja publiczna dzieli się na:
- Ujęcie organizacyjne – ogół podmiotów administracyjnych.
- Ujęcie materialne – działania związane z zadaniami administracyjnymi.
- Ujęcie formalne – działalność podmiotów administracyjnych niezależnie od jej charakteru.
- Ujęcie negatywne – działania, które nie są ustawodawstwem ani sądownictwem.
- Ujęcie pozytywne – organizatorska działalność państwa.
- Ujęcie przedmiotowo-podmiotowe – działania podejmowane w celu realizacji interesu publicznego.
Monizm i dualizm administracji publicznej
W administracji publicznej występują dwa modele:
- Monizm – istnienie wyłącznie administracji państwowej, typowe dla państw totalitarnych.
- Dualizm – podział na administrację rządową i samorządową, charakterystyczny dla państw demokratycznych.
Funkcje administracji publicznej
Administracja publiczna pełni różnorodne funkcje, w tym:
- Funkcja porządkowo-reglamentacyjna – ochrona porządku publicznego.
- Funkcja świadcząca – świadczenie usług publicznych.
- Funkcja regulatora rozwoju gospodarczego – interwencjonizm w gospodarce.
- Funkcja organizatorska – podejmowanie działań twórczych.
- Funkcja wykonawcza – przestrzeganie przepisów prawnych.
- Funkcja kontrolno-nadzorcza – nadzór nad obywatelami.
- Funkcja prognostyczno-planistyczna – prognozowanie rozwoju zjawisk społecznych.
Cechy administracji publicznej
Do istotnych cech administracji publicznej należą:
- Przymus
- Monopolistyczny charakter
- Trwałość i ciągłość
- Apolityczność
- Fachowość
- Legalizm
- Poszanowanie interesu publicznego
Zasady organizacji i działania administracji publicznej
W działaniu administracji publicznej obowiązują następujące zasady:
- Zasada związania administracji prawem
- Zasada kierownictwa
- Zasada koordynacji
- Zasada kolegialności i jednoosobowości
- Zasada decentralizacji
- Zasada nadzoru i kontroli
- Zasada odpowiedzialności
Administracja publiczna odgrywa kluczową rolę w zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa i w organizacji życia publicznego, co jest szczególnie widoczne w kontekście decentralizacji i rosnącej roli samorządów.
