Actio Pauliana
Actio Pauliana (łac. skarga Pauliańska) to powództwo w prawie rzymskim przysługujące wierzycielom, które ma na celu unieważnienie działań dłużnika, które mogą ich pokrzywdzić. Pojawia się w kompilacji justyniańskiej jako uzupełnienie ochrony wierzycieli.
Charakterystyka powództwa
Actio Pauliana umożliwia wierzycielom dochodzenie swoich roszczeń w sytuacji, gdy dłużnik dokonuje czynności prawnych, które zmniejszają jego majątek. Skarga ta mogła być kierowana zarówno przeciwko dłużnikowi, jak i osobom trzecim, które wzbogaciły się na szkodę wierzycieli. W przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia, dłużnik zobowiązany był do naprawienia szkody wyrządzonej wierzycielom.
Warto zaznaczyć, że jeżeli powództwo zostało wytoczone po roku od egzekucji, sąd mógł zasądzić jedynie zwrot wzbogacenia, o ile jeszcze istniało. Actio Pauliana należy do actiones arbitrariae, co oznacza, że nie dochodziło do zasądzenia, jeśli pozwany zwrócił rzecz lub zgodził się na unieważnienie kontraktu na wezwanie sędziego.
Przesłanki zastosowania skargi Pauliańskiej
- Możliwość odwołania czynności prawnej: Czynności nieodwołalne, takie jak objęcie spadku, nie podlegały zaskarżeniu, ale wyzwolenia fraudatoryjne były nieważne z mocy lex Aelia Sentia.
- Zmniejszenie majątku dłużnika: Czynność prawna musiała realnie wpłynąć na zmniejszenie majątku dłużnika, mogła być wynikiem pozytywnego działania lub zaniechania.
- Szkoda dla wierzycieli: Czynność musiała spowodować niemożność zaspokojenia roszczeń wierzycieli, co udowadniało wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
- Świadomość dłużnika: Dłużnik musiał mieć świadomość, że jego działania powiększają jego niewypłacalność (consilium fraudis).
- Możliwość pozywania osób trzecich: Osoba trzecia mogła być pozwana, jeśli nabyła majątek w złej wierze, wiedząc o szkodliwości działania dłużnika, lub jeśli nabyła go nieodpłatnie.
Bibliografia
- Władysław Rozwadowski, „Prawo rzymskie”, Wydanie II, Poznań 1992.
