Abbasydzi
Abbasydzi to jedna z dwóch głównych dynastii sunnickich w imperium muzułmańskim, rządząca Kalifatem Bagdadu od 750 do 1258 roku. Dynastia ta przejęła władzę po pokonaniu Umajjadów i przeżyła rozkwit przez dwa wieki, po czym zaczęła podupadać pod wpływem Bujidów i Seldżuków. Ostateczny upadek nastąpił w 1258 roku, kiedy to Bagdad został zdobyty przez Mongołów.
Rebelia przeciwko Umajjadom
Abbasydzi rościli sobie prawa do tytułu kalifa, powołując się na pochodzenie od Abbasa ibn Abd al-Muttaliba, stryja Mahometa. Krytykowali Umajjadów za materializm i złe rządzenie, a także bronili praw niearabskich muzułmanów, znanych jako mawali. Po serii powstań, Abu al-Abbas As-Saffah pokonał Umajjadów w 750 roku, ustanawiając dynastię Abbasydów.
Zjednoczenie i schizma
Abbasydzi zjednoczyli Arabów i Persów, przenosząc stolicę do Bagdadu, co zraziło niektórych arabskich zwolenników. Umajjadzi, mimo chwilowego osłabienia, odbudowali swoją potęgę w Hiszpanii. Konflikty z szyitami oraz z Bizancjum osłabiały władzę Abbasydów.
Pod dominacją nie-Arabów
W obliczu wewnętrznych problemów Abbasydzi utworzyli armię z niewolników tureckich i irańskich. Od połowy IX wieku, prowincje zaczęły uniezależniać się, a Abbasydzi stawali się marionetkami w rękach obcych dowódców. W 945 roku władzę w Bagdadzie przejęli Bujidzi, a później Seldżukowie.
Gospodarka
Rządy Abbasydów charakteryzowały się intensywną urbanizacją i rozwojem rolnictwa. Bagdad, założony od podstaw, szybko się rozwijał, a wydajność upraw przewyższała standardy europejskie. Strategiczne położenie kalifatu sprzyjało handlowi z Europą, Azją i Afryką.
Edukacja
Okres rządów Abbasydów, szczególnie Haruna ar-Raszida, był czasem wielkiego rozkwitu intelektualnego. Uczonym muzułmańskim udało się zachować i rozwijać wiedzę grecką oraz hinduską, co miało znaczący wpływ na przyszłość nauki.
Koniec kalifatu
W 1258 roku Hulagu-chan zdobył Bagdad, co zakończyło polityczne znaczenie dynastii Abbasydów. Choć ich potomkowie próbowali zachować wpływy w Egipcie, tytuł kalifa przeszedł w ręce sułtanów osmańskich. Ostatecznie kalifat został zniesiony w 1924 roku.
Abbasydzi w Bagdadzie (750–1258)
- 750–754 – Abu Al-Abbas As-Saffah
- 754–775 – Abu Dżafar Al-Mansur
- 786–809 – Harun ar-Raszid
- 1242–1258 – Al-Musta’sim
Abbasydzi w Kairze (1261–1517)
- 1261 – Al-Mustansir
- 1508–1517 – Al-Mutawakkil III
Bibliografia
- Hauziński J., Burzliwe dzieje kalifatu bagdadzkiego, Warszawa-Kraków 1993.
- Hitti Ph. K., Dzieje Arabów, PWN, Warszawa 1969.
- Roman Michałowski, Świat muzułmański za panowania Abbasydów, PWN, Warszawa 2012.
