5 Pułk Strzelców Podhalańskich
5 Pułk Strzelców Podhalańskich (5 pspodh.) był oddziałem piechoty Armii Polskiej we Francji oraz Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Jego historia sięga formacji z Armii Polskiej we Włoszech. Utworzony jako 4 pułk strzelców polskich Armii gen. Józefa Hallera, w maju 1919 roku został przetransportowany do Polski i walczył na froncie wojny polsko-ukraińskiej oraz przeciwko bolszewikom.
Formowanie i reorganizacja
Pułk został sformowany w listopadzie 1918 w obozach we Włoszech i przetransportowany do Francji, gdzie włączono go do Armii Polskiej. Uzbrojono go w francuską broń i przydzielono dowódców francuskich. W 1919 pułk zmienił nazwę na 46 pułk Strzelców Kresowych i przeszedł pod polskie dowództwo.
Walki o granice
- 1919: Udział w ofensywie na froncie ukraińskim, zdobycie Zuzel.
- 1920: Walki na froncie przeciwbolszewickim, m.in. pod Radzyminem, gdzie pułk poniósł znaczne straty i został rozwiązany.
- Po odbudowie: Aktywne działania w ofensywach przeciwko bolszewikom, rehabilitacja pułku.
Okres międzywojenny
W okresie pokoju pułk stacjonował w Przemyślu. W 1921 roku przemianowano go na 5 pułk strzelców podhalańskich. Pułk brał udział w licznych wydarzeniach społecznych i kulturalnych, wspierając lokalne inicjatywy.
Kampania wrześniowa 1939
W kampanii wrześniowej 5 pspodh. walczył w składzie 22 Dywizji Piechoty Górskiej. Po mobilizacji, pułk zmobilizował pododdziały i zajął pozycje obronne. Stoczył walki m.in. pod Olkuszem, a także w rejonach Owczar i Broniny.
Symbole i odznaczenia
Pułk miał swój sztandar, który został ufundowany przez lokalną ludność. Odznaka pułku, zatwierdzona w 1929 roku, miała kształt łamanego krzyża z orłami stylizowanymi, symbolizującymi tradycje podhalańskie.
Upamiętnienie
W III Rzeczypospolitej tradycje pułku kontynuował 5 Pułk Strzelców Podhalańskich im. gen. Andrzeja Galicy, a jego historia jest pamiętana i upamiętniana.
