3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich
3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im. Pułkownika Jana Kozietulskiego (3 pszwol.) był oddziałem kawalerii Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, sformowanym jako 201 ochotniczy pułk szwoleżerów. Podczas wojny polsko-bolszewickiej pułk brał udział w wielu bitwach, w tym pod Płońskiem i Żurominkiem. W okresie pokoju stacjonował w Suwałkach i wchodził w skład Suwalskiej Brygady Kawalerii.
Formowanie
Formowanie pułku rozpoczęło się w lipcu 1920 roku z rozkazu gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Dowódcą pułku został mjr Stefan Kulesza. Szwadrony składały się z ochotników, głównie z ziemi warszawskiej. Po przydzieleniu do grupy gen. Osińskiego, pułk brał udział w walkach osłonowych na przedmościu Warszawy.
Działania zbrojne
- Bitwa pod Żurominkiem: Szwadrony pułku, walcząc z nieprzyjacielem, przebiły się przez linię frontu, odnosząc sukcesy i biorąc do niewoli wielu przeciwników.
- Kampania wrześniowa 1939: Pułk walczył w składzie macierzystej brygady, m.in. w bitwie pod Kockiem, gdzie skapitulował 6 października.
Pułk w okresie pokoju
Po zakończeniu działań wojennych pułk zajął się szkoleniem. Sztandar został wręczony przez marszałka Piłsudskiego 2 kwietnia 1922 roku. Pułk był aktywny do wybuchu II wojny światowej, uczestnicząc w różnych manewrach oraz obchodząc swoje święta.
Pułk w kampanii wrześniowej
W 1939 roku pułk brał udział w obronie granic, walcząc z Niemcami. Po kapitulacji 6 października, pułk został rozwiązany, a jego żołnierze wzięli udział w walkach do końca kampanii wrześniowej.
Pułk Armii Krajowej
W listopadzie 1942 roku pułk został odtworzony w ramach IV Inspektoratu Suwalskiego Armii Krajowej, prowadząc działania dywersyjne do lipca 1944 roku.
Symbole pułku
Sztandar pułku, ofiarowany przez ziemię płocką, posiada dużą wartość artystyczną. W 1966 roku pułk otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari. Odznaka pułkowa miała dwa wzory, a barwy pułku wzorowane były na tradycjach mazowieckich.
Upamiętnienie
W Warszawie odsłonięto tablice ku czci żołnierzy pułku poległych w walkach o wolność Ojczyzny. Dzień święta pułkowego obchodzono corocznie, pielęgnując pamięć o szwoleżerach i ich tradycjach.
Tradycje pułku
3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich nawiązywał do tradycji 3 Pułku Lekkokonnego Polskiego Gwardii Cesarza Napoleona I. Obecnie tradycje pułku są kultywowane przez różne jednostki wojskowe, w tym Szwadron Honorowy 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich.
