10 Pułk Strzelców Konnych
10 Pułk Strzelców Konnych (10 psk) był oddziałem kawalerii Wojska Polskiego, stacjonującym w Łańcucie do sierpnia 1939 roku. Jego historia sięga 1918 roku, kiedy to powstał I szwadron w obozie wojskowym w La Mandria di Chivasso we Włoszech. Po sformowaniu, jednostka została przetransportowana do Polski i wzięła udział w walkach w okolicach Lwowa.
Organizacja i szkolenie
Na mocy rozkazu z 1921 roku dywizjon przekształcono w pułk, a jego garnizonem został Łańcut. W latach 20. XX wieku pułk pełnił rolę jazdy dywizyjnej, podlegając dowództwu Okręgu Korpusu Nr X. W 1924 roku w jego skład wchodziły cztery szwadrony liniowe, pluton łączności i pluton pionierów.
Kampania wrześniowa 1939
10 psk został zmobilizowany 23 marca 1939 roku. Po wybuchu II wojny światowej pułk wziął udział w obronie przed niemieckimi oddziałami pancernymi, walcząc w Beskidzie Wyspowym. Początkowo starał się opóźniać natarcie wroga na linii Myślenice – Dobczyce. W kolejnych dniach pułk uczestniczył w ciężkich walkach, m.in. pod Skomielną i w rejonie Rzeszowa, gdzie bronił Łańcuta.
Walki nad Dunajcem i Sanem
Po zdobyciu Bochni 6 września 1939 roku, pułk rozpoczął odwrót w kierunku Brzeska i Rzeszowa. Po walkach na przedmieściach Rzeszowa, 10 psk bronił Łańcuta, ale ostatecznie zmuszony był wycofać się pod wpływem zagrożenia oskrzydleniem. Ostatnie zorganizowane walki miały miejsce w rejonie Lwowa, gdzie pułk starał się opóźniać natarcie niemieckie.
Odwrót i internowanie
Po rozkazie wycofania Brygady Kawalerii 17 września, 10 psk maszerował w kierunku Dniestru, gdzie przeprawił się przez most i przekroczył granicę węgierską. Część żołnierzy pozostała w kraju, a pułk został ostatecznie rozbrojony i internowany na Węgrzech.
Upamiętnienie
W 2001 roku imię 10 Pułku Strzelców Konnych przyjęła Szkoła Podstawowa nr 3 w Łańcucie. Pułk odznaczono także wieloma medalami, w tym Orderem Virtuti Militari za zasługi w kampanii wrześniowej.
Dowódcy pułku
- ppłk Mikołaj Minkusz (1921-1929)
- ppłk Piotr Skuratowicz (1929-1932)
- płk Kazimierz Plisowski (1932-1937)
- ppłk Witold Cieśliński (1937-1938)
- ppłk Janusz Bokszczanin (1938-1939)
- mjr Emil Słatyński (1939)
10 psk pozostaje symbolem odwagi i determinacji w obronie ojczyzny w trudnych czasach II wojny światowej.
