Województwo małopolskie, którego centrum stanowi metropolia krakowska, cechuje się specyficznym układem osadniczym, w którym różnorodne funkcje miejskie konfrontują się z wyzwaniami demograficznymi oraz niedoborami usług rynkowych. Region ten zyskał reputację dzięki licznym miastom subregionalnym, które odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu lokalnych sieci miejskich. Niemniej jednak, zarówno w zachodniej, jak i wschodniej części województwa, mimo dynamicznego procesu urbanizacji i potencjału rozwijającego się przemysłu, podjęcie w pełni aktywnych działań napotyka na liczne przeszkody.
MYŚLENIE O PRZYSZŁOŚCI
„Panowie, skończyły się nam pieniądze. Musimy zacząć myśleć” – te słowa, przypisywane m.in. Winstonowi Churchillowi oraz laureatowi Nagrody Nobla Ernestowi Rutherfordowi, mogą nabrać realnego znaczenia w kontekście przyszłych wyborów politycznych dotyczących rozwoju Polski i jej regionów. Bowiem nie chodzi jedynie o potencjalny spadek funduszy zewnętrznych, ale także o istotne wyzwania rozwojowe, z których największym niewątpliwie jest kryzys demograficzny.
WYZWANIA ROZWOJOWE
W skrócie: czas na realistyczne podejście. Ubywa mieszkańców, społeczeństwo starzeje się, a miasta się kurczą. Już nie możemy sobie pozwolić na chaotyczne zagospodarowywanie terenów podmiejskich, ani na utrzymanie usług publicznych na dotychczasowym poziomie. Konieczność zdefiniowania bardziej racjonalnej i celowej polityki rozwoju terytorialnego staje się kluczowa.
Okres, w którym zachodzi aktualizacja dokumentów programujących rozwój kraju na średni okres, zwłaszcza krajowej strategii rozwoju regionalnego, to idealny moment do rozpoczęcia poważnej dyskusji na temat realnych celów oraz niezbędnego wsparcia z poziomu krajowego i regionalnego, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom takich zjawisk jak depopulacja czy polaryzacja przestrzenna rozwoju.
KLUCZOWE TEMATY DEBATY
Jesteśmy przekonani, że klasyfikacja miast opracowana przez Obserwatorium Polityki Miejskiej i Regionalnej IRMiR, bazująca na badaniu funkcji centralnych, może posłużyć jako solidny fundament do rozważań na wspomniane tematy. Identyfikacja najsłabszych ogniw w sieci miejskiej umożliwi wprowadzenie działań dostosowanych do konkretnych potrzeb. Dialog na temat sposobów przeciwdziałania negatywnym skutkom metropolizacji oraz centralizacji osadniczej staje się niezbędny.
MIASTA JAKO ELEMENT DEBATY
Aby z tej debaty wynikły konkrety, konieczne jest zaangażowanie miast, osób odpowiedzialnych za planowanie rozwoju lokalnego, a także organizacji pozarządowych, które mogą wnieść cenny wkład w procesy decyzyjne.
Centralna część regionu, zdominowana przez metropolię krakowską, niewątpliwie zyskuje na znaczeniu, ale niewiele subregionalnych miast, takich jak Tarnów czy Nowy Sącz, nie tylko rozdysponowują funkcje jednakowo, ale często borykają się z zawirowaniami demograficznymi. W zachodniej części regionu Oświęcim oraz mniejsze miasta przemysłowe jak Libiąż, Brzeszcze czy Bukowno, także zmagają się z brakiem odpowiedniej bazy usług rynkowych.
Sytuacja Demograficzna
Obszar metropolitalny Krakowa, w ostatnich latach, cieszy się dobrymi wynikami demograficznymi, głównie dzięki migracji. W okresie 2011-2020 populacja tej metropolii wzrosła o ponad 9%, co czyni ją jedną z najszybciej rozwijających się w Polsce. Niestety, ten wzrost odbywa się kosztem wielu miast subregionalnych, które doświadczają depopulacji.
Na pewno temat seminariów, takich jak „Hierarchia funkcjonalna miast w województwie małopolskim jako punkt wyjścia do kształtowania polityk regionalnych i miejskich”, które odbędzie się 20 grudnia 2024 r., powinien stanowić impuls do dalszej dyskusji. Zgłoszenia można składać poprzez formularz dostępny w sieci, co stwarza szansę na aktywny udział w szukaniu rozwiązań.
W obliczu wyzwań demograficznych możemy jedynie mieć nadzieję, że skuteczne działania wymagać będą współpracy wielu stron w poszukiwaniu nowych wizji rozwoju regionalnego.
