Sprawa Collegium Humanum oraz niedawne zatrzymanie prezydenta Wrocławia Jacka Sutryka rzucają światło na niepokojący trend w samorządach: masowe zatrudnianie przez władze lokalne w spółkach, do których także mają dostęp ich koledzy z innych gmin. Mimo że wiosną tego roku władze podjęły kroki mające na celu ukrócenie tego procederu, samorządowcy wydają się być zdeterminowani, aby ponownie zajmować takie stanowiska.
Jacek Sutryk został zatrzymany przez CBA tydzień temu. Po przeszukaniu jego mieszkania oraz biura w ratuszu trafił do prokuratury w Katowicach, gdzie po wielogodzinnym przesłuchaniu i konfrontacjach z Pawłem C., założycielem Collegium Humanum, oraz swoim współpracownikiem Marianem D., usłyszał poważne zarzuty.
Zarzuty wobec Sutryka
Sutrykowi postawiono zarzuty dotyczące zakupu dyplomu MBA bez odbycia studiów, co miało służyć wyłudzeniu wynagrodzenia za zasiadanie w radach nadzorczych dwóch spółek. Prokuratura oskarża go również o wręczenie Pawłowi C. nieuzasadnionej korzyści majątkowej poprzez fikcyjne zatrudnienie w jednej z wrocławskich spółek komunalnych.
Prezydent Wrocławia stanowczo zaprzecza tym oskarżeniom, twierdząc, że uzyskał dyplom w sposób legalny i miał prawo do zasiadania w radach. Po złożeniu poręczenia majątkowego w wysokości 200 tys. zł został zwolniony, jednak jego przyszłość polityczna stanęła pod znakiem zapytania. Wiele osób, które wcześniej go wspierały, obecnie się od niego odcinają.
Reakcje i solidarność
Po zwolnieniu Sutryk otrzymał wsparcie od Związku Miast Polskich, który krytykował sposób prowadzenia sprawy przez organy ścigania i mediami. W oświadczeniu wyraźnie stwierdzono, że działania te są nieadekwatne i stygmatyzujące.
Mimo że krytyka dotyczy działań organów ścigania, trudno zrozumieć pełnię solidarności z politykiem, który stoi w obliczu poważnych zarzutów. Sutryk nie jest ani jedynym, ani najbardziej prominentnym politykiem oskarżonym w tej sprawie, ale przebiegłość systemu dorabiania za pośrednictwem spółek samorządowych budzi wiele wątpliwości.
Historia i skala problemu
Za zmianami w przepisach sprzyjających tej patologii stoi decyzja rządu PiS z 2016 roku, która umożliwiła osobom posiadającym dyplomy MBA zasiadanie w radach nadzorczych bez konieczności odbywania trudnych kursów i zdawania egzaminów. W 2018 roku, w wyniku obniżenia wynagrodzeń samorządowców, zaczęto masowo poszukiwać dodatkowych źródeł dochodu.
Proceder zatrudniania w radach nadzorczych spółek trwał znacznie dłużej, tworząc swoisty system wzajemnych powiązań pomiędzy samorządowcami. Duża liczba polityków, mających na koncie podejrzane dyplomy, świadczy o skali problemu. Zarobki na takich stanowiskach osiągały często znaczną wysokość, co tylko potęgowało chęć dorabiania.
Jak się okazuje, działalność ta wykroczyła poza Collegium Humanum, a przykłady innych samorządowców jasno pokazują, że proceder był szeroko rozpowszechniony. Osoby takie jak prezydent Tychów Andrzej Dziuba, jego kolega z Sosnowca Arkadiusz Chęciński, czy Dąbrowa Górnicza Marcin Bazylak, także korzystały z możliwości dorabiania poprzez zasiadanie w radach nadzorczych.
Nowe przepisy
W 2021 roku wprowadzono tzw. ustawę antykorupcyjną, która całkowicie zablokowała możliwość samorządowcom dorabiania. Odpływ osób z rad nadzorczych rozpoczął się wraz z nadejściem nowych regulacji, a zmiany te mocno wpłynęły na lokalną politykę.
Nawet w obliczu podwyżek wynagrodzeń, samorządowcy podkreślali, że wprowadzili zerwanie z kontrowersyjnym procederem, mimo że ich rzeczywistość już nie wyglądała tak jak wcześniej. Niedawno Związek Miast Polskich postulował zniesienie przepisów zakazujących wójtom, burmistrzom i prezydentom zasiadania w spółkach z udziałem samorządu.
Samorządowcy argumentują, że jako osoby odpowiedzialne za administrację lokalną powinni mieć możliwość sprawowania nadzoru nad spółkami gminnymi. Jednak po tym, co wydarzyło się w ostatnich miesiącach, trudno nie być sceptycznym wobec ich intencji.
