W rozmowie z Onetem profesor Antoni Dudek przywołuje czasy PRL, porównując je do współczesnych wyzwań, z jakimi muszą stawiać czoła Polacy. „Więzień ma zazwyczaj zagwarantowane trzy posiłki i prawo do spaceru. Raz w tygodniu przysługuje mu także możliwość kąpieli. Właśnie takie życie oferował PRL. A Balcerowicz powiedział: 'Teraz musicie wydostać się z tego więzienia i nauczyć się radzić sobie samodzielnie’. To oznaczało, że więcej nie dostaniecie od nas posiłków czy pryszniców, musicie o to walczyć sami. Taka decyzja mocno zabolała wielu ludzi, zarówno wtedy, jak i później” – mówi Dudek w kontekście swojej nowej książki „Dudek o historii. Narodziny III RP”, której premiera planowana jest na 13 listopada.
Bankrutujący System
W 2013 roku przeprowadzono sondaż, z którego wynikało, że tylko co trzeci Polak popierał wolny rynek, a reszta wolała system socjalistyczny. Profesor Dudek nawiązuje do swojego twardego stwierdzenia, że „Polska pod koniec lat 80. XX wieku była bankrutem”. Jak pisze, rząd Mazowieckiego powstawał w atmosferze dramatyzmu, gdzie Andrzej Kosiniak-Kamysz, minister zdrowia, opisywał swoje trudności w zdobywaniu leków ratujących życie. „Było tak źle, że musiał jeździć po Europie i żebrać o pomoc” – zwraca uwagę Dudek.
Brak Waluty i Hiperinflacja
Nie bez znaczenia była także sytuacja finansowa kraju. „Nie mieliśmy żadnej twardej waluty, żeby cokolwiek kupić na rynku europejskim” – podkreśla profesor. Przywołuje również skandal z lokatami w banku Pekao SA, które praktycznie nie miały pokrycia i były pilnie strzeżoną tajemnicą, aby nie wywołać paniki wśród społeczeństwa. Z kolei hiperinflacja skutkowała wprowadzeniem banknotu 200 tys. zł, który szybko został wycofany z obiegu z powodu licznych fałszerstw.
Plan Komunistów na Zmiany
W swoim dziele Dudek przeanalizował również plany komunistów, którzy wciąż wierzyli w utrzymanie władzy. „Generał Jaruzelski w 1986 roku wprowadził trzecią amnestię, a równocześnie chciał stworzyć radę konsultacyjną z przedstawicielami umiarkowanej opozycji, ale bez Solidarności” – podkreśla. Kościół, w osobie prymasa Glempa, miał legitymizować ten ruch, co jednak zostało zahamowane przez Jan Pawła II, który sprzeciwił się takim działaniom.
Zmiany po 4 czerwca
Wydarzenia po wyborach 4 czerwca 1989 roku zmieniły sytuację polityczną w Polsce. Dudek opisuje, jak komuniści zdali sobie sprawę z konieczności oddania części władzy Solidarności. „Ich dotychczasowi koalicjanci zaczęli się buntować, a to było dla władzy ogromnym zaskoczeniem” – stwierdza. Jerzy Urban i inne postacie z establishmentu musiały zmierzyć się z rosnącym oporem społecznym.
W kolejnych latach rozpadł się monopol władzy. „To, co było wcześniej nie do pomyślenia, zaczęło dziać się na naszych oczach. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne też chciały mieć coś do powiedzenia”, dodaje Dudek, wskazując na stopniowy rozkład dotychczasowego systemu politycznego.
Balcerowicz na Celowniku
W książce znajdziemy także rozważania na temat reform Balcerowicza, które wywołały mieszane uczucia. „Ludzie tęsknili za bezpiecznym PRL, gdzie mieli zapewnione minimum” – zauważa profesor. „Jednak muszą zrozumieć, że tamten system zbankrutował”. Balcerowicz, wprowadzając potrzebne zmiany, zabrał Polakom to, co było dla nich oczywiste, lecz przez to musieli stawić czoła nowym wyzwaniom i realiom.
W konkluzji Dudek podkreśla, że transformacja była bolesna, ale nie do uniknięcia. Polska, podobnie jak wiele innych krajów wschodnioeuropejskich, stanęła przed dylematem wyboru między reformą a stagnacją. Dziś można dostrzec, jak te wydarzenia ukształtowały obecną polityczną rzeczywistość w Polsce.
