Ruch Kulturowy

Ruch Kulturowy

Ruch Kulturowy był apolityczną, ponadorganizacyjną strukturą konspiracyjną, utworzoną przez członków Konfederacji Narodu, związanych z pismem „Sztuka i Naród”. Działał w latach 1943–1944.

Geneza

Pomysłodawcą Ruchu Kulturowego był Andrzej Trzebiński, redaktor naczelny „Sztuki i Narodu”. Włodzimierz Pietrzak również odegrał istotną rolę jako kierownik pionu kulturowego. Geneza Ruchu zaczęła się wiosną 1943 roku, a formalny początek miał miejsce w lipcu tego samego roku, kiedy to wydano rozkaz Jerzego Hagmajera. W sierpniu 1943 Ruch liczył około 30 członków.

• Andrzej Trzebiński – rozstrzelany 12.11.1943 r.
• Jerzy Schwakopf (ps. „Osmoliński”)

W styczniu 1944 r. zespół redagujący, w skład którego wchodzili m.in. Schwakopf i Tadeusz Sołtan, opracował Deklarację Ruchu Kulturowego, inspirowaną poglądami Trzebińskiego.

Założenia programowe i działalność

Ruch Kulturowy miał na celu gruntowną przebudowę polskiej świadomości kulturalnej. Postulowana rewolucja w kulturze nie zakładała całkowitego odrzucenia tradycji, lecz twórcze jej przekształcenie, oparte na etyce chrześcijańskiej i metodzie uniwersalistycznej.

Ważnym elementem działalności Ruchu było Studium Kultury, prowadzone przez Tadeusza Sołtana, które organizowało samokształcenie i integrację członków. Z kolei Pion Upowszechniania Kultury, kierowany przez Halinę Laskowską, zajmował się wpływaniem na otoczenie poprzez organizację konkursów architektonicznych oraz wieczorów literackich z udziałem znanych twórców.

Ruch Kulturowy wydawał pismo „Sprawy Kultury”, którego redaktorem naczelnym był Tadeusz Sołtan. Ukazał się tylko jeden numer, a drugi nie zdążył się ukazać przed wybuchem powstania warszawskiego.

Dzieje grupy

Ruch Kulturowy cieszył się dużą autonomią w ramach Konfederacji Narodu, jednak dążył do pełnej niezależności, co szczególnie podkreślał Andrzej Trzebiński. Po jego śmierci Jerzy Schwakopf starał się związać Ruch z Biurem Informacji i Propagandy Armii Krajowej. Członkowie Ruchu uczestniczyli w kursach wojennych, ale do całkowitego włączenia w struktury BiP nie doszło z powodu wybuchu powstania warszawskiego.

Bibliografia

• Małgorzata Bartyzel, „Sztuka i Naród” w Wielkim Teatrze Świata. Dramat i teatr w programie pisma i środowiska „Sztuki i Narodu” 1942-1944, Toruń 2005, s. 53-71.