Synagoga Staromiejska w Rzeszowie
Synagoga Staromiejska, zlokalizowana przy ulicy Bożniczej 4 w Rzeszowie, jest jedną z najstarszych zachowanych synagog w województwie podkarpackim. Znana była wcześniej jako Stara Szkoła oraz Mała, ze względu na swoje mniejsze rozmiary w porównaniu do synagogi Nowomiejskiej.
Historia
Budowa synagogi rozpoczęła się w 1610 roku. W ciągu swojej historii, budynek kilkakrotnie ulegał zniszczeniom, w tym pożarom w latach 1660, 1739 oraz 1842, po którym przeszedł przebudowę. W XX wieku synagoga była pod opieką konserwatorską, a podczas II wojny światowej została zdewastowana przez hitlerowców i podpalona w 1942 roku.
Po wojnie Muzeum Miasta Rzeszowa planowało zorganizować w synagodze wystawy, jednak brak odpowiedzi ze strony Komitetu Żydowskiego w Krakowie uniemożliwił realizację tych planów. W 1946 roku doszło do włamania, które doprowadziło do dalszego zniszczenia budynku.
Decyzje o remontach podejmowane przez władze miejskie w kolejnych latach nie przyniosły efektów, a w 1949 roku synagoga została przekazana Związkowi Polskich Artystów Plastyków. W 1951 roku, z powodu braku działań remontowych, budynek oddano Wojewódzkiemu Archiwum Państwowemu.
W latach 1953–1963 synagoga została gruntownie odrestaurowana, jednak usunięto przy tym ostatnie ślady polichromii. Obecnie jest własnością Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, a archiwum, będące jej dzierżawcą, nie udostępnia wnętrz zwiedzającym. Na ścianie znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona ofiarom Holokaustu.
Architektura
Synagoga została wzniesiona z kamienia i cegły, na planie kwadratu, w stylu renesansowym. Oryginalnie znajdowała się na obrzeżach Starego Miasta, w dzielnicy żydowskiej. Z zachowanych elementów architektonicznych wyróżnia się mała baszta w północno-zachodnim narożniku, dobudowana w XVIII wieku.
Najbardziej charakterystyczną częścią budynku jest główna sala modlitewna, w której pierwotnie znajdowały się bogato zdobione elementy, takie jak aron ha-kodesz oraz bima. Niestety, obecnie nie zachowało się żadne z pierwotnych wyposażenia synagogi.
Synagoga Staromiejska jest obiektem zabytkowym, wpisanym do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem 1157 od 25 marca 1987 roku.
