Zawilec gajowy (Anemone nemorosa)
Zawilec gajowy to geofit z rodziny jaskrowatych, występujący masowo w lasach liściastych i mieszanych w Europie. Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną, a roślina jest trująca. W przeszłości stosowano ją w medycynie ludowej. Gatunek jest bardzo zmienny, z różnymi odmianami i podgatunkami, które mogą być traktowane jako odrębne gatunki.
Rozmieszczenie geograficzne
Zawilec gajowy występuje w północnej i środkowej Europie, sięgając na wschód do Rosji i zachodniej Ukrainy oraz na południe do Stambułu, Grecji, Włoch i północnej Hiszpanii. Gatunek został zawleczony na Islandię i występuje wzdłuż wybrzeży USA oraz w Nowej Zelandii.
Morfologia
- Łodyga: Wysokość 10–30 cm, naga lub skąpo owłosiona.
- Kłącze: Brunatnoczerwone, proste, czołgające się, długości do 30 cm, gromadzi materiały zapasowe.
Biologia i rozwój
Zawilec gajowy rozmnaża się wegetatywnie przez kłącza oraz generatywnie przez nasiona. Kwiaty zapylane są głównie przez bzygowate. Owoce dojrzewają w maju i czerwcu, a nasiona kiełkują jesienią lub wiosną. Roślina rozwija się powoli i kwitnie po kilku latach.
Ekologia
Roślina preferuje miejsca półcieniste i wilgotne. Wskazuje na szybki proces próchnicowania. Masowe kwitnienie wiosną kształtuje charakterystyczny aspekt leśnych ekosystemów. Zawilec gajowy jest rośliną wskaźnikową dawnych lasów.
Zagrożenia i ochrona
Zawilec gajowy nie jest chroniony, ale jego populacje mogą być zagrożone w wyniku urbanizacji i wypasu bydła. Negatywny wpływ na rozwój roślin mają również zanieczyszczenia i wypas, prowadzące do spadku biomasy.
Zastosowanie
W starożytności zawilec gajowy był znany jako roślina trująca i lecznicza. W medycynie ludowej stosowano go zewnętrznie, jednak jego stosowanie wewnętrzne niesie ze sobą ryzyko. Roślina ma także znaczenie w diecie niektórych zwierząt, mimo że jest trująca.
Nazewnictwo
Nazwa rodzajowa „Anemone” pochodzi z greckiego i odnosi się do wiatru, co nawiązuje do łatwości opadania płatków kwiatów. Gatunkowe „nemorosa” oznacza „rosnący w lesie”.
Zawilec gajowy jest symbolem niektórych instytucji, jednak w przeszłości przypisywano mu negatywne konotacje związane ze śmiercią.
