Statyczna teoria zasobów i maltuzjanizm
Statyczna teoria zasobów, stworzona przez Thomasa Malthusa w 1798 roku, opiera się na założeniu, że liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym, podczas gdy produkcja żywności zwiększa się arytmetycznie. Malthus przewidywał, że taka sytuacja prowadzi do przeludnienia i głodu.
Maltuzjanizm
Malthus zauważył, że wzrost liczby ludności przy ograniczonej dostępności ziemi prowadzi do spadku wydajności rolnictwa. W konsekwencji produkcja żywności staje się niewystarczająca, co prowadzi do kryzysów demograficznych. Proponował „wstrzemięźliwość moralną” jako metodę regulacji przyrostu naturalnego oraz sprzeciwiał się publicznej pomocy społecznej.
Neomaltuzjanizm
Teoria Malthusa zainspirowała ruchy polityczne w XIX i XX wieku, takie jak postulaty Margaret Sanger dotyczące kontroli urodzeń. Paul R. Ehrlich w swojej książce „The Population Bomb” prognozował katastrofę demograficzną, a Klub Rzymski w „Granice wzrostu” zwracał uwagę na wyczerpywanie surowców naturalnych.
Krytyka maltuzjanizmu
Teoria Malthusa i jej późniejsze interpretacje były krytykowane. Julian Simon w „The Ultimate Resource” argumentował, że ludzka inteligencja i innowacje technologiczne zapobiegają kryzysom zasobów. Simon stwierdził, że zamiast ograniczania surowców, rośnie ich substytucyjność i efektywność.
Zakład Ehrlicha i Simona
W 1980 roku Simon i Ehrlich zawarli zakład dotyczący cen surowców. W 1990 roku Ehrlich przegrał, gdyż ceny wybranych metali spadły, co stało w sprzeczności z jego prognozami.
Hipoteza konwergencji i model boserupiański
Hipoteza konwergencji sugeruje, że postęp techniczny umożliwia wyrównanie poziomu życia w krajach rozwiniętych i rozwijających się. Esther Boserup z kolei twierdzi, że wzrost liczby ludności stymuluje innowacje, co zapobiega katastrofom maltuzjańskim.
Krzywa Kuznetsa i współczesne podejścia
S. Kuznets przedstawiał krzywą środowiskową, która ilustruje, że z czasem degradacja środowiska spada po osiągnięciu określonego poziomu rozwoju. Z kolei David Deutsch podkreśla znaczenie inteligencji jako kluczowego zasobu dla przetrwania ludzkości.
Perspektywy na przyszłość
Hans Rosling dostrzega w przyroście populacji szansę dla ludzkości, wskazując na poprawę jakości życia w XX wieku. Zmiany demograficzne, takie jak spadek dzietności, są obserwowane na całym świecie, co sugeruje, że obawy o przeludnienie mogą być nieuzasadnione.
