„`html
Wojna o Pacyfik (1879–1884)
Wojna o Pacyfik, znana również jako wojna o saletrę, to konflikt zbrojny między Chile a połączonymi siłami Boliwii i Peru. Wojna zakończyła się zwycięstwem Chile, które zdobyło bogate w surowce terytoria, odcinając Boliwię od dostępu do Oceanu Spokojnego oraz tracąc przez Peru prowincję Tarapacá.
Przyczyny konfliktu
Przyczyny wojny miały korzenie w sporze o pustynię Atakama, bogatą w złoża guano i saletry. Podniesienie podatków przez Boliwię dla chilijskich firm wydobywczych doprowadziło do napięć, które przerodziły się w konflikt.
Kryzys i wybuch wojny
W 1878 Boliwia podniosła stawki podatkowe, co spotkało się z protestem Chile. Po konfiskacie majątku chilijskich przedsiębiorstw przez Boliwię 1 marca 1879, Chile wypowiedziało wojnę.
Działania wojenne
Wojna toczyła się zarówno na morzu, jak i na lądzie. Chile miało przewagę w marynarce wojennej, co pozwoliło mu na blokadę peruwiańskich portów oraz przeprowadzanie efektywnych rajdów. Kluczową bitwą była bitwa pod Iquique, gdzie Chile straciło okręt „Esmeralda”, a Peru „Independencję”.
Inwazja na Peru
Po zdobyciu panowania na morzu, Chile przystąpiło do inwazji na Peru. Kluczowe bitwy miały miejsce w Tarapacá i Arica, gdzie Chilijczycy odnieśli zwycięstwa, a Peru straciło znaczną część terytoriów. W styczniu 1881 armia chilijska zajęła stolicę Peru, Limę.
Okupacja Peru
Chilijska okupacja trwała do 1883 roku, kiedy to po podpisaniu traktatu w Ancón, Chile ostatecznie przejęło prowincję Tarapacá. Opór peruwiański trwał przez kolejne 3 lata, ale został stłumiony przez Chilijczyków.
Warunki pokojowe
Traktat w Ancón przewidywał 10-letnią okupację Tacny i Aricy przez Chile z późniejszym plebiscytem. W 1929 osiągnięto porozumienie, w którym Chile zatrzymało Aricę, a Peru odzyskało Tacnę. W 1904 Chile zgodziło się na budowę kolei łączącej Boliwię z portem w Arica.
Podsumowanie
Wojna o Pacyfik miała znaczący wpływ na układ sił w Ameryce Południowej, prowadząc do utraty terytoriów przez Peru i Boliwię oraz wzrostu potęgi Chile.
„`
