Ochra – Charakterystyka i Zastosowanie
Ochra (łac. ōchra, z greckiego ōchrós oznaczającego „żółty, blady”) to naturalny pigment, który powstaje z pelitycznej zwietrzeliny skał i iłów bogatych w żelazo. Występuje w różnych odcieniach, od żółtego do brązowego, w zależności od zawartości tlenków żelaza oraz manganu.
Występowanie
Ochra powstaje w strefie wietrzenia minerałów macierzystych. Wyróżniamy różne rodzaje ochry, takie jak:
- ochra żelazista
- żółta ochrę antymonową
- kremowo-żółtą ochrę bizmutową
- czarną ochrę molibdenową
- cytrynowo-żółtą ochrę uranową
Barwa ochry może być zmieniana przez obróbkę termiczną, co wpływa na jej kolor, na przykład żółta ochrą podgrzana zmienia odcień na pomarańczowo-czerwony.
Historia i Zastosowania
Ochra była znana i używana przez ludzi od czasów prehistorycznych. Jej wykorzystanie obejmowało:
- Konserwację i obróbkę skór
- Barwnik do wyrobów artystycznych
- Produkcję farb i lakierów
- Zabarwianie ceramiki i materiałów budowlanych
- Przemysł kosmetyczny
Współczesne farby artystyczne często zawierają tlenki żelazowe żółte, oznaczane numerem indeksu PY42, podczas gdy naturalne ochry mają indeks PY43. Termin „ugier” w języku polskim odnosi się do pigmentów w odcieniach od jasnożółtego do jasnego brązu.
Nomenklatura w Malarstwie
- Umbry: różne odmiany brązowe, często z tlenkiem manganu (PBr7, PBr8)
- Ugry:
- ugier złoty: pozyskiwany z limonitu, znikoma zawartość tlenku manganu (PY43)
- ugier ciemny: zawartość tlenku manganu < 5% (PY43)
- ugier czerwony: znany również jako hematyt (PR102)
- ugier laserunkowy: transparentny pigment (PY43, PR102)
Polska Norma
Polska norma BN-69/6046-08 klasyfikuje ochry według odcieni:
- ochra jasna
- ochra złocista
- satynober średni
- ochra czerwona
