Unia Użhorodzka
Unia Użhorodzka to porozumienie kościelne, które miało miejsce 24 kwietnia 1646 w Użhorodzie, łącząc chrześcijan prawosławnych z Kościołem katolickim. Było to kluczowe wydarzenie w historii prawosławnych Rusinów zamieszkujących Ruś Zakarpacką i wschodnią część Górnych Węgier.
Geneza i Tło Historyczne
Prawosławni Rusini w regionie znajdowali się pod jurysdykcją biskupów mukaczewskich. Po rozpadzie Królestwa Węgier w XVI wieku, tereny te znalazły się pod wpływem siedmiogrodzkich książąt, którzy intensywnie kalwinizowali i sekularyzowali te obszary. W pierwszej połowie XVII wieku zagrożenie dla prawosławnej cerkwi wzrosło, co skłoniło biskupa Mukaczewa Bazylego Tarasowicza do szukania pomocy w Kościele katolickim.
Ustanowienie Unii
W 1642 roku biskup Tarasowicz przystąpił do unii z Rzymem, jednak z powodu opozycji księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, unia nie zyskała formalnego uznania. Dopiero w 1646, dzięki biskupowi Piotrowi Rostoszyńskiemu i biskupowi Egeru Jerzemu Jakusicowi, 63 prawosławnych księży przyjęło unię. Zasięg terytorialny objął 420 parafii, głównie zamieszkałych przez Rusinów.
Problemy i Kryzys
Nowo powstały Kościół unicki zmagał się z kryzysem. Arcybiskupi Egeru, wspierani przez Habsburgów, dążyli do poddania diecezji swojej zwierzchności, co prowadziło do sporów o obsadzanie biskupiej stolicy w Mukaczewie. Po śmierci biskupa Piotra Petrovicia w 1665 roku, konflikty trwały aż do objęcia diecezji przez biskupa Józefa de Camelis w 1689.
Formalizacja i Dziedzictwo
W 1771 roku diecezja mukaczewska została formalnie uznana jako katolicka, co zakończyło spory o zwierzchnictwo. Mimo to, struktura diecezji uległa dezorganizacji, a parafie funkcjonowały niezależnie. W XVIII wieku podjęto działania w celu reformy. Unia Użhorodzka była impulsem do powstania kolejnych unii, w tym:
- Unia Mukaczewska w 1664
- Unia Marmaroska w 1713
Unie te doprowadziły do utworzenia Rusińskiej Cerkwi Greckokatolickiej, która istnieje do dziś, odrębnej od ukraińskiej cerkwi greckokatolickiej.
