Półkownik – Definicja i Historia
Półkownik to termin używany do określenia filmów, których dystrybucja została zablokowana przez cenzurę w PRL-u. Nazwa ta jest satyrycznym neologizmem związanym z przechowywaniem filmów na półkach magazynowych.
Historia Cenzury w PRL
Cenzura w PRL-u uniemożliwiała rozpowszechnianie filmów niezależnych. Pierwszym półkownikiem uznawanym za wstrzymany film był 2 X 2 = 4 (1945) Antoniego Bohdziewicza. Kolejnym przykładem jest W chłopskie ręce (1946) Leonarda Buczkowskiego.
W 1975 roku Główny Urząd Kontroli Prasy zabronił publikowania jakichkolwiek informacji na temat wstrzymanych filmów, co jeszcze bardziej ograniczało wiedzę o cenzurowanych produkcjach.
Przykłady Wstrzymanych Filmów w PRL
Oto niektóre polskie filmy, które zostały wstrzymane przez cenzurę:
- Dwie godziny (1946) – 11 lat na półce
- Ślepy tor (1947-1948) – 44 lata na półce
- Ósmy dzień tygodnia (1958) – 25 lat na półce
- Ręce do góry (1967) – 18 lat na półce
- Przesłuchanie (1982) – 7 lat na półce
- Wigilia ’81 (1982) – 7 lat na półce
Wiele filmów pozostawało na półce przez dekady, a ich premierowe pokazy miały miejsce dopiero po upadku komunizmu.
Filmy po 1989 roku
Po 1989 roku, w demokratycznej Polsce, termin „półkownik” odnosi się również do dokumentów, które nie zostały wyemitowane z powodów politycznych lub biznesowych. Często jednak są one dostępne w internecie.
Przykłady filmów półkowników po 1989 roku:
- Witajcie w życiu – Henryka Dederki
- Necrobusiness – Fredrika von Krusenstjerna i Richarda Solarza
- Biały dmuchawiec (2015) – Agaty Dyczko
Podsumowanie
Półkownik to ważny termin w kontekście polskiej cenzury filmowej, ilustrujący problemy z wolnością artystyczną w PRL-u oraz po 1989 roku. Pomimo zniesienia cenzury, niektóre filmy wciąż nie doczekały się oficjalnej emisji.
Bibliografia
- Zdzisław Zblewski, Leksykon PRL-u, Kraków 2000.
