„`html
Spała – Osada Letniskowa
Spała to osada letniskowa położona w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Inowłódz. Znajduje się w Puszczy Pilickiej, nad rzeką Pilicą, około 7 km na zachód od Inowłodza. Przez osadę przebiega droga krajowa nr 48.
Historia
I Rzeczpospolita
Dzieje Spały sięgają XVII wieku. W XVIII wieku rozpoczęto eksploatację okolicznych lasów, co doprowadziło do rozwoju osady młynarskiej w Spale oraz sąsiedniej osady Winduga. W 1789 roku w okolicach Spały znajdowały się trzy osady młynarskie, a sama osada stała się zaczątkiem kurortu.
Pod zaborem
Po II rozbiorze Polski Spała znalazła się w zaborze pruskim. W 1819 roku Kacper Spała odziedziczył młyn i folusz, a w 1864 roku osada podupadła gospodarczo. W 1876 roku w lasach spalskich polował carewicz Aleksander, co przyczyniło się do rozwoju infrastruktury. W 1884 roku powstał drewniany pałacyk myśliwski, a w 1900 roku zbudowano hotele dla carskich gości.
II Rzeczpospolita
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Spała została przeznaczona na letnią rezydencję prezydentów Rzeczypospolitej. W 1922 roku rozpoczęto prace nad jej odrestaurowaniem. Spała stała się miejscem dorocznych dożynek, a w 1928 roku przeniesiono tutaj posąg żubra, symbol osady.
II wojna światowa
W 1939 roku Spała stała się siedzibą Naczelnego Dowództwa Wojskowego „Wschód” w czasie okupacji niemieckiej. Po wojnie pałacyk prezydencki został zniszczony, a jego pozostałości zostały rozgrabione.
Dzieje Najnowsze
W PRL Spała przekształciła się w ośrodek wczasów pracowniczych. Od 1985 roku funkcjonuje tu parafia Matki Bożej Królowej Korony Polskiej. W 2000 roku wznowiono tradycję dożynek prezydenckich, a od 2005 roku odbywają się Spalskie Jarmarki Antyków.
Zabytki
- Kaplica pw. NMP Królowej (1922)
- Parks pałacowy (XIX w.)
- Most żelbetowy na rzece Pilicy (1936)
- Bunkier w Konewce
Szlaki Turystyczne
- Szlak partyzancki – 220 km
- Szlak zielony – 28 km
- Szlak wodny Pilicy – 228 km
Podsumowanie
Spała to miejsce o bogatej historii, będące zarówno osadą letniskową, jak i znaczącym punktem na mapie polskiej kultury oraz turystyki. Obecnie przyciąga turystów swoją unikalną atmosferą, pięknem przyrody oraz zabytkami.
„`
