Zastaw – definicja i podstawowe informacje
Zastaw jest ograniczonym prawem rzeczowym, które służy zabezpieczeniu wierzytelności. Może być ustanowiony tylko na rzeczach ruchomych oraz wyjątkowo na zwierzętach i niektórych prawach zbywalnych (np. akcjach, obligacjach). Zastaw jest prawem akcesoryjnym, co oznacza, że jego istnienie jest uzależnione od istnienia wierzytelności. Po zaspokojeniu wierzyciela, zastaw wygasa.
Regulacje prawne w Polsce
Zastaw w prawie polskim reguluje kilka ustaw, w tym:
- Kodeks cywilny (art. 306–335 oraz 244–251)
- Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów z 1996 r.
- Ordynacja podatkowa (art. 41–46)
- Ustawa o niektórych zabezpieczeniach finansowych z 2004 r.
Strony stosunku zastawu
- Zastawnik: wierzyciel, którego wierzytelność została zabezpieczona.
- Zastawca: właściciel rzeczy, na której ustanawiany jest zastaw, stający się dłużnikiem rzeczowym.
Rodzaje zastawu
Wyróżniamy dwa główne rodzaje zastawu:
- Zastaw umowny: powstaje na podstawie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem, wymaga wydania rzeczy.
- Zastaw ustawowy: powstaje z mocy prawa, np. na rzeczach najemcy w wynajmowanej nieruchomości.
Wygaśnięcie zastawu
Zastaw wygasa w przypadku:
- Wygaśnięcia wierzytelności.
- Przeniesienia wierzytelności bez przeniesienia zastawu.
- Zwrotu rzeczy zastawcy.
- Rozwiązania umowy zastawu przez strony.
Zaspokojenie wierzyciela
W przypadku niewywiązania się dłużnika z zobowiązania, wierzyciel może zaspokoić swoją wierzytelność jedynie poprzez postępowanie egzekucyjne, co oznacza, że nie może samodzielnie sprzedać rzeczy lub zatrzymać jej dla siebie.
Zastaw rejestrowy
Zastaw rejestrowy został uregulowany w ustawie z 1996 r. Wymaga zawarcia umowy w formie pisemnej i wpisu do rejestru. Przedmiotem zastawu mogą być rzeczy ruchome, zwierzęta oraz prawa, ale nie mogą to być statki morskie.
Pozostałe rodzaje zastawu
- Zastaw skarbowy: zabezpiecza należności podatkowe lub celne.
- Zastaw finansowy: ustanawiany na środkach pieniężnych i wierzytelnościach kredytowych.
Zastaw w systemie prawa common law
W prawie common law zastaw (lien) również służy zabezpieczeniu wierzytelności. Wyróżnia się zastaw zwykły (general lien) oraz specjalny (special lien), przy czym zastaw specjalny nie wymaga wydania przedmiotu zastawu.
